De Nederlandse overheid brengt de invloed van ICT op de samenleving in kaart. Minister Loek Hermans van Onderwijs gaf deze week het startsein voor het grootschalig onderzoeksprogramma ‘Maatschappij en Elektronische Snelweg’ (MES) van de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Hiervoor is acht miljoen gulden uitgetrokken.
Hermans zegt dat het onderzoek uit moet wijzen welke invloed ICT-ontwikkelingen hebben op mensen, samenleving en onderlinge contacten. De minister wees hierbij op een onderzoek van de organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (Oeso), waarin staat dat landen economisch flink kunnen profiteren van de nieuwe technologieën, mits zij de juiste investeringen doen. ‘En dan vooral in mensen’, concludeert Hermans.
Het grootschalig onderzoek van de NWO moet de basis vormen voor nieuw overheidsbeleid. Het MES-programma bestaat uit beleidsrelevant onderzoek van één jaar en een langdurige studie van vier jaar. Bovendien is er ruimte voor de ontwikkeling van ICT-informatiesystemen, waarin via een databank op Internet de onderzoeksinformatie centraal wordt opgeslagen.
Drie vragen
Het programma richt zich op drie vraagstukken. Allereerst gaat het om nieuwe vormen van arbeid en bedrijvigheid ten gevolge van de ICT-ontwikkelingen. Hierbij valt te denken aan de veranderende economische verhoudingen, doordat bijvoorbeeld uitgeverijen en computerbedrijven zich op elkanders terreinen begeven.
Daarnaast kijken de onderzoekers naar de toegankelijkheid van ICT. Hierbij komt de kloof aan de orde tussen de mensen die wel en geen toegang hebben tot nieuwe technologieën. Tot slot richt het programma zich op maatschappelijke hervormingen, zoals democratische betrokkenheid door ICT en de strijd tussen gedrukte media en de Internetkranten.
Tekort onderzoekers
Minister Hermans benadrukte tijdens de presentatie het belang van IT-onderzoek in de moderne kennis- of onderzoeksmaatschappij. Het tekort aan jonge onderzoekers vormt hierbij echter een groot probleem. ‘Het aantal jongeren neemt af. Dat is zorgwekkend. Het is enorm lastig om jonge onderzoekers op het gebied van de informatietechnologie te vinden.’ De bewindsman zei zich te bezinnen op de mogelijkheden om het carrièreperspectief van onderzoekers te verbeteren. ‘Niet met geld, maar met meer creatieve ruimte voor onderzoek.’
Reinder van Duinen, voorzitter NWO, voegde toe dat automatiseringsbedrijven steeds meer onderzoekers wegzuigen. ‘Het gaat hierbij niet om geld, maar vooral om maatschappelijke waardering. Het moet weer een goede zaak zijn om voor het wetenschappelijk onderzoek te kiezen.’
Geen sociale ongelijkheid
Het Sociaal en Cultureel Planbureau deed een vooronderzoek naar ICT en sociale ongelijkheid. Uit deze studie blijkt dat er geen sprake is van een tweedeling in de maatschappij tussen mensen die wel en niet om kunnen gaan met ICT. Er bestaan wel verschillen tussen bevolkingsgroepen, maar deze zijn niet onoverbrugbaar. Verder is het bezit van moderne ICT niet voor iedereen noodzakelijk. Er bestaat bovendien altijd een toegankelijk alternatief voor moderne ICT in de vorm van bijvoorbeeld televisie of video.