De nationale staat moet belangrijk inboeten aan macht. De opkomst van netwerken heeft enorme invloed op de centrale overheid en het vermogen om effectief op te treden slinkt zienderogen.
De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) waarschuwt de nationale overheid voor de diepgaande veranderingen die haar te wachten staat.
Het rapport, Staat zonder land, Een verkenning van bestuurlijke gevolgen van informatie- en communicatie-technologie, drukt politiek Den Haag op de feiten. Vooral Internet leidt tot internationalisering en schaalvergroting: afstanden vallen weg, de economie stoort zich steeds minder aan landsgrenzen en culturele verschillen nemen af. Amerikanisering staat voor de deur. Daarnaast maakt ict het mogelijk zaken kleinschalig te organiseren.
Gebonden
De nationale overheid krijgt minder te vertellen, omdat haar rechtsmacht en legitimiteit aan de eigen landsgrenzen zijn gebonden. Als alles via internationale netwerken verloopt, wordt het voor nationale overheden moeilijker om effectief op te treden. Niet alleen voor bedrijven, maar ook voor gewone burgers wordt het eenvoudiger het nationale beleid te ontlopen. Bovendien komen nationale overheden vaker buiten spel te staan als door ict afstanden wegvallen. Het wordt steeds eenvoudiger wereldwijd activiteiten te ontplooien zonder feitelijke verplaatsing. Vooral voor het strafrecht ontstaat hiermee een nieuw probleem.
Ook de belastingdienst krijgt het moeilijk. Het is voor deze dienst steeds moeilijker bedrijven en particulieren tot afdracht te dwingen. De heffing wordt moeilijker naarmate het lastiger is een scheidslijn te trekken tussen binnenlandse en buitenlandse economische activiteiten. Bovendien is het steeds gemakkelijker je daar te vestigen waar het belastingklimaat het mildst is.
Buitenlandse ondernemingen
De nationale overheid kan weinig doen tegen buitenlandse ondernemingen. Ook is intellectueel eigendom lastiger te garanderen. Afdwingen van transacties is moeilijker als de wederpartij zich in het buitenland bevindt en geen erkende rechtsvorm is. De WRR is van mening dat de overheid niet krampachtig moet vasthouden aan haar vroegere macht en bepleit een ‘open benadering’ van de gevolgen van ICT in de samenleving. Essentieel is onderscheid te maken tussen wat de nationale staat straks kan en wat die staat in de nieuwe context moet doen. CORR.