AMD kampt op processorgebied al jaren met slinked marktaandeel. De geheel nieuwe Zen-architectuur moet de kansen keren. 2017 belooft hoge prestaties, lager energieverbruik, een gefaseerde uitrol en mogelijk zelfs een prijsoorlog.
Het overgrote merendeel van de processors in pc’s en servers is gefabriceerd door Intel. De processorreus zit volgens onderzoeksbureaus tegen de 90 procent marktaandeel. AMD is van een eerder hoogtepunt van 22 procent geleidelijk aan afgezakt. Zo had het eind 2015 een marktaandeel van 13,6 procent, wat begin dit jaar is gezakt naar 12,2 procent. Een deel van dat percentage is nog te danken aan het gebruik van AMD-processors door de twee grootste gameplatformen van de huidige consolegeneratie: Xbox One en de PlayStation 4.
Concurrentie
Ondertussen timmert AMD aan de weg met zijn grafische chips (ooit in handen gekregen met de overname van Ati), waarbij het concurreert met chipgigant Nvidia. Op cpu-gebied heeft AMD enkele flinke problemen voor de kiezen gehad. Veranderingen aan zijn processorarchitectuur hebben niet gebracht wat was gehoopt, fabricageproblemen hebben de achterstand op Intel vergroot.
Maar ook Intel kampt met problemen. Het bedrijf voert nu een reorganisatie door, waarbij er flink gesneden wordt: wereldwijd worden zo’n twaalfduizend banen geschrapt. Deze forse verandering is mede ingegeven door Intels afhankelijkheid van pc’s en zijn gebrek aan positie in opkomende markten zoals cloud, mobile en IoT (internet of things).
Verder is recent Intels grote voordeel van productieproces ook wat kleiner geworden. De chipmaker loopt tegen fundamentele grenzen aan bij de fabricage van zijn producten. Dus is de tweetraps tick-tock strategie niet langer houdbaar en last Intel een derde stap in. Het heeft een tussentijdse verfijningsstap voor zijn chips ingevoerd, in plaats van het tweetraps ritme van een nieuw chipontwerp, gevolgd door verkleining daarvan, en dan weer een nieuw ontwerp, enzovoorts.
Zen-timing
De tijd lijkt dus rijp voor Zen, zowel gezien AMD’s eigen situatie als ook gezien de huidige marktomstandigheden. Dit nieuwe processorfundament van de Intel-uitdager is al enkele jaren in de maak, wat een veeg teken lijkt voor de oh zo cruciale timing. Maar vergeet niet dat Intels zesde generatie Core i-processor (codenaam Skylake) ook de vrucht is van jaren ontwikkelwerk.
Skylake bracht een relatief bescheiden prestatiewinst, wat ook geldt voor de net uitgekomen opvolger Kaby Lake. Die gloednieuwe Intel-processorreeks is de eerste van de ingelaste extra stap in de nieuwe tick-tock-tack strategie. Tegenover deze stappen van Intel belooft AMD nu veel met Zen. De fabrikant spiegelt fikse verbeteringen voor: in prestatieniveau en in energieverbruik.
40 procent en 32-core
Zo zou Zen een prestatieverbetering van maar liefst 40 procent geven, in vergelijking met AMD’s voorgaande Excavator-chips. ‘We zijn terug!’, stelde cto Mark Papermaster alvast toen hij afgelopen zomer deze prestatiesprong voorspiegelde. De ontwerpers binnen AMD vonden dat percentage aanvankelijk wel erg ambitieus, maar volgens de leiding van het bedrijf was het echt nodig om te kunnen concurreren, schreef PC World eerder al.
De prestatieverbetering is niet alleen nodig qua workloads in de praktijk maar ook qua imago van AMD. De processormaker heeft met zijn Bulldozer-architectuur uit 2011 flinke kritiek en ook klappen gekregen vanwege het tegenvallende prestatieniveau. AMD zelf heeft later erkend dat Bulldozer een grote mislukking was.
Terwijl de eerste reeks Zen-processors uitkomt voor workstations en zware pc’s, zoals voor gamers, volgt AMD dat begin komend jaar op met ook serverexemplaren. Een 32-core Zen-chip (codenaam Naples) met multithreading staat gepland voor dual-socket servers, die daarmee uitkomen op 128 threads voor rekentaken.
Game-pc’s en servers
In tegenstelling tot gamers en ook desktop- en laptopgebruikers, stappen servergebruikers niet snel over. Hetzelfde geldt voor de fabrikanten van die systemen. Nieuwe processors betekenen nieuwe moederborden, nieuwe systeemontwerpen en natuurlijk testing en validatie daarvan. Voor servers is dit een zeer kostbare zaak, maar voor desktops en laptops valt er wellicht wat mee uit te proberen.
De flinke prestatiesprong maakt het interessant om dit traject in te gaan. Zen heeft dus de potentie om net zo’n grote impact te hebben als AMD’s eerste 64-bit serverchips in 2003 en zijn dual-core processors in 2004. Daarmee heeft het toen tweemaal een voorsprong genomen op Intel.
Prijsoorlog?
Maar zelfs als AMD geen direct succes boekt, kan de dreiging van Zen tot een prijsoorlog leiden. De eerste Zen-chips (codenaam Summit Ridge) gaan volgens geruchten zo’n 300 dollar kosten voor een 8-core uitvoering. AMD imiteert hierbij de Core i-indeling van Intel met als topmodellen de SR7-reeks, als middenmoters de SR5-serie en als instappers de SR3-chips. De gunstige vergelijking van i7 met SR7 zou AMD weer in beeld brengen als serieuze speler.
Maar hebben we dit niet eerder gehoord? Jawel, ruim een jaar geleden. AMD leek zich toen met zijn Carizzo-architectuur om te turnen van prijsvechter naar prestatieleverancier. De goedkope maar relatief zwakkere AMD-chips van voorheen moesten opgevolgd worden door krachtpatsers op basis van Carizzo. Alleen is dat niet goed uit de verf gekomen en zijn die AMD-processors meer als zoethouders gezien. Het wachten was op Zen.
Nog even wachten
Komende week geeft AMD een preview van zijn eerstkomende Summit Ridge-processors, voor workstations en game-pc’s. In de loop van komend jaar verschijnen er nog laptop- en desktopvarianten, maar eerst op stapel staan Zen-exemplaren voor servers. Daarbij heeft de chipproducent nog een opvallende zet gedaan.
AMD heeft zijn Zen-ontwerp voor servers ook in licentie verkocht aan een Chinees consortium, waarvan het zelf ook lid is. Dit zogeheten Thatic mag hiermee ook eigen varianten van de Zen-serverprocessors maken. Technisch gezien staat er dus een derde x86-chipproducent op, hoewel die vooral op de Chinese thuismarkt is gericht. Ondertussen komen AMD’s eigen eerste Zen-chips naar verwachting mid januari uit. Het wachten is nu bijna gedaan.
