De versnelde digitalisering van de (gezondheids)zorg, mede door Covid-19, stelt vooral kleinere ziekenhuizen voor problemen. De extra investeringen drukken zwaar op deze groep van zorginstellingen. Ziekenhuizen met een omzet van minder dan 150 miljoen euro maken relatief meer kosten voor de ict. Dit blijkt uit de 'ICT Benchmark Ziekenhuizen' die M&I/Partners jaarlijks uitvoert.
De benchmark brengt de kosten en prestaties van ict binnen ziekenhuizen in kaart. In het verleden konden kleinere ziekenhuizen dit kostenprobleem nog wel oplossen door creativiteit en harder werken. Maar inmiddels moet men hardere keuzes maken. M&I vraagt zich af of kleinere ziekenhuizen de toenemende ICT-kosten nog wel kunnen dragen.
Van alle kanten ontstaat druk om verder te digitaliseren. Denk aan wetgeving, eisen van zorgverzekeraars, landelijke ontwikkelingen en ambities van ziekenhuizen. Voor de bestuurders en cio’s van kleinere ziekenhuizen zal het de komende jaren koorddansen onder hoogspanning worden: balanceren tussen kosten- en risicobeheersing en de digitalisering van zorg.
Sinds Covid-19 worstelen ziekenhuizen steeds meer met de financiën, waaronder ict-kosten. Tijdens de pandemie is de beoogde beheersing van zorgkosten moeilijk uitvoerbaar gebleken. Bovendien is de arbeidsmarkt krapper geworden. Tegelijkertijd gaf de pandemie een boost aan de inzet van digitale zorg en gegevensuitwisseling, zoals in de vorm van beeldbellen, digitale consulten en landelijke capaciteitsplanning. Voor kleinere ziekenhuizen zijn deze kosten moeilijker te dragen.
Houtgreep
In 2016 bedroegen de ict-kosten nog 4,2 procent van de omzet. Inmiddels is dat percentage gestegen naar 5,7 procent in boekjaar 2020. In de afgelopen veertien jaar zijn de ict-kosten met 1,5 procent toegenomen ten opzichte van de omzet. Deze stijging komt vooral voort uit meer functionaliteit en daarmee samenhangende licentie- en softwarekosten. Hogere eisen vanuit wet- en regelgeving op informatiebeveiliging en privacy, toenemende mogelijkheden en digitalisering werken kostenverhogend.
Met het elektronisch patiëntendossier (epd) zijn hogere softwarekosten gemoeid. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) waarschuwde onlangs in het concept ‘Leidraad ICT in de zorg’ voor een vendor lock in. Leveranciers als Chipsoft en Epic houden de ziekenhuizen in een ijzeren greep.
M&I wijst verder op extra kosten bij de doorontwikkeling van online mogelijkheden voor patiënten. Ook integrale beeld-oplossingen kunnen duur uitvallen. Hetzelfde geldt voor data analyse op verantwoordings- en stuurinformatie. Dit in combinatie met hoge eisen aan onder andere beschikbaarheid en informatiebeveiliging.
Kleine ziekenhuizen
Momenteel wordt de stijging van de ict-kosten nog ‘verdoezeld’ door de omzetstijging van ziekenhuizen als gevolg van de toenemende zorgvraag. Zodra de omzetten van ziekenhuizen minder mogen toenemen, stijgen de ict-kosten in verhouding. Dat kan spanning geven op andere uitgaven in het ziekenhuis. Terwijl de komende tijd digitale zorg meer ingebed moet raken.
In de ‘ICT Benchmark Ziekenhuizen’ wordt de laatste jaren steeds meer zichtbaar dat kleine ziekenhuizen de ict-ontwikkelingen, hogere eisen en toenemende kosten moeilijk kunnen bijbenen. Om alle ict in een ziekenhuis draaiend en bij de tijd te houden is een minimum omvang van ict-personeel, software en infrastructuur noodzakelijk. Voor ziekenhuizen met een kleinere omzet weegt het basisniveau van kosten (‘baseline’) voor met name software zwaarder.
Er is dus een minimaal kostenniveau van software voor een ziekenhuis. En daarnaast moet aan alle eisen op het gebied van informatiebeveiliging, privacy, patiëntveiligheid en kwaliteit van zorg voldaan blijven worden. Ondertussen hebben kleine ziekenhuizen een belangrijke rol in de zorg dichtbij. Ze moeten samenwerken met de eerste lijn. Qua zorgkwaliteit presteren ze vaak goed door hun patiëntgerichtheid.
Vastlopen
De komende jaren zal de spanning tussen ontwikkelingen in digitale zorg en kosten voor software en personeel verder toenemen. Kleinere ziekenhuizen in het bijzonder zullen sterk moeten letten op hun ict-formatie, software en infrastructuur. Ze lopen het risico hierin vast te lopen, waarschuwt M&I. Door gebruik te maken van bijvoorbeeld tweedehands licenties en zuinige inzet van ict-personeel konden voorheen de kosten worden gedrukt.
Inmiddels maken de ontwikkeling naar cloudsoftware en abonnementsmodellen het steeds lastiger noodgrepen toe te passen op de softwarekosten. Hogere eisen aan onder andere informatiebeveiliging, beschikbaarheid en verdere digitalisering vragen tegelijkertijd om meer ict-formatie. De komende jaren zal de baseline van ict-kosten voor ziekenhuizen hierdoor verder verhogen.
Om niet vast te lopen is het daarom zaak om als ziekenhuizen collectief in gesprek te gaan met softwareleveranciers over licentieprijzen voor kleinere ziekenhuizen. Verder moet er meer oog komen voor de meerkosten van de vele ‘compliance’ wet- en regelgeving. Kleine ziekenhuizen zouden financieel extra ruimte moeten krijgen om meer digitale zorg in te zetten.
Niet echt verrassend want veel ziekenhuizen zijn wel creatief met de kosten geweest maar niet met de data. Gekke Henkie zag dit dan ook al jaren geleden aankomen en schreef er een opinie over. Een lineaire datagroei van 20% stond toen al niet in verhouding tot de ICT budgetten en de Vendor Neutral Archiving van EPD leveranciers ging niet om open toegangsprotocollen.
Let wel, eisen zoals AVG waren er toen nog niet want met onderhandelen over licentiekosten ben je er nog niet. Misschien had gekkie Henkie nog niet eens zo’n slecht idee over cost accounting want ICT is een facilitaire dienst waar sommigen wel heel goedkoop gebruik van maken.