In 2009 zat ik in een behoorlijk kaal vergaderlokaaltje in Tel Aviv. Enkele enthousiaste techies probeerden me te overtuigen dat het navigatiesysteem Waze echt wel de toekomst was. Ik lachte hen weg, wij hadden toch Tele Atlas en TomTom? Wat zou Waze tegen hen kunnen inbrengen? Vier jaar later werd Waze verkocht aan Google voor net geen 1 miljard dollar.
Vandaag zie je dat heel wat automobilisten het geavanceerde gps-systeem in hun wagen niet meer gebruiken maar de Waze-app op hun smartphone aantikken. Twee jaar geleden waren er amper gebruikers van Waze. Het toont aan hoe snel technologie ons kan inpalmen als het gebruikersvriendelijk is. Dat we inmiddels kunnen spreken van ‘Waze-files’ is ook al duidelijk.
‘Big Brother bestaat, het is Google’
Dankzij Waze weet Google precies waar en wanneer we met de wagen rijden. Ook hoe lang we op bezoek waren in een bedrijf, of bij oma, of in een café. Ongevraagd wist Waze me ook te vertellen waar mijn ‘thuis’ was. ‘Wil u nu naar thuis vertrekken?’, verschijnt er dan. ‘Outsmarting traffic, together’ is de slogan. Het zijn echter wij die de inmiddels 20-jarige zoekmachine slimmer maken. Big Brother bestaat, het is Google, schreef ik vijf jaar geleden bij Roularta, wat me prompt een reprimande opleverde. Dat er niks van waar was.
Maar Google weet niet alleen waarnaar we op zoek zijn, of we sporten, vissen of verkouden zijn, het weet ons ook precies wonen, weet wie onze buren zijn, heeft elke straat gescand, weet meer over burgers dan alle politici samen en kan ongetwijfeld nu al vertellen wat de verkiezingsuitslag wordt op 14 oktober. Hoewel, verkiezingen worden in de laatste maand voor de stembusslag gewonnen, zei gewezen premier Jean-Luc Dehaene altijd. Het monopolie, het vergrootglas van Big Brother is na 20 jaar alleen maar intenser en microscopisch geworden. Het is bij momenten zelfs angstaanjagend. Wie The Circle van Dave Eggers gelezen of gezien heeft weet hoe eng het kan zijn als die kennis ook gemanipuleerd wordt.
Wie controleert Big Brother?
Big Brother heeft ons ook veel goeds aangebracht, een ongekende zoekmachine waar je zo goed als alles kan vinden. Dankzij YouTube, in de winter van 2006 door Google overgenomen voor 1,65 miljard dollar, hebben we toegang tot het grootste muziekarchief en zijn talloze oude tv-feuilletons opnieuw te bekijken. Een probleem met de wastrommel, zoek het op YouTube.
Hoera voor 20 jaar Google, maar wie controleert Big Brother? Niemand weet wat er zich precies in de datacenters van Google afspeelt, niemand mag er binnen, ook de koning niet toen hij het in Saint-Ghislain in de buurt van Bergen bezocht. Transparantie is voor de buitenwereld, niet voor Big Brother. En dan staat we nog maar pas aan het begin van de echte omwenteling met de komst van robots en artificiële intelligentie. Meer controle is dan niet alleen een noodzaak, Big Brother wordt alleen maar bangelijk ‘bigger’.
Een klassiek ‘Quis custodiet ipsos custodes?’ probleem met Google is uiteindelijk de Amerikaanse overheid. De vraag waar het huis van Osama Bin Laden was maakt de keerzijde van applicaties zoals Waze duidelijk. Want de stap van dat kale vergaderlokaaltje in Tel Aviv naar een kamertje waar de drones bedient worden is maar heel klein. Een soortgelijke fitness app maakte eerder al duidelijk waar de geheime Amerikaanse militaire locaties waren.