Tijdens mijn recente werkbezoek aan Estec, het ruimtevaartinstituut in Noordwijk, werden de mogelijkheden van de Envisat (‘Environmental satelite’) gedemonstreerd op het gebied van aardobservatie en het gebruik van digitale kaarten.
Door gebruik te maken van satellietmetingen in combinatie met digitale kaarten kan bijvoorbeeld milieuvervuiling effectief bestreden worden. Ook tijdens de GIS-conferentie op 17 en 18 september, waar ik sprak over de ontwikkelingen in het ict-beleid van de overheid, kreeg ik weer een goede indruk van de mogelijkheden van dergelijke geografische informatiesystemen (gis). Het gecombineerde gebruik van geografische en allerhande maatschappelijke informatie biedt nieuwe mogelijkheden om informatie te presenteren en bovenal beter te analyseren. Geografische informatiesystemen kunnen mijns inziens een bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van ‘e-government’ en tot een eenvoudigere en betere informatieverstrekking door de overheid leiden.
De afgelopen tijd zijn twee interessante rapporten verschenen die een beeld van de overheidsinformatie in de 21ste eeuw schetsen. De recente rapporten van de commissies ‘ICT en Overheid’ onder leiding van de heer Doctors van Leeuwen, en ‘Toekomst Overheidscommunicatie’ onder leiding van de heer Wallage zijn een aanvulling op de gedachtevorming over de elektronische overheid en vooral de wijze waarop informatieverstrekking in de 21ste eeuw moet worden vormgegeven. In meerdere notities heeft de Nederlandse regering reeds haar ambities op het gebied van ‘e-government’ vastgelegd. Deze passen eveneens in de voornemens die zijn vastgelegd tijdens de Europese Top in Lissabon en in de notitie ‘e-Europe’ om Europa binnen tien jaar de sterkste economie te maken door de brede inzet van ict in alle delen van de maatschappij. In deze notities staat een betere informatievoorziening door het gebruik van ict hoog op de agenda. De techniek maakt een betere informatievoorziening voor alle partijen mogelijk en leidt tot een transparantere overheid. Tegenwoordig is het begrip ‘e-government’ niet meer weg te denken als men het heeft over de ontwikkelingen in het openbaar bestuur. Daarbij nemen de ontwikkeling van nieuwe diensten en de ontsluiting van (overheids)informatie een belangrijke plaats in.
Toegankelijkheid is echter een ‘sine qua non’ voor de ontsluiting van overheidsinformatie. Pas als data toegankelijk wordt gemaakt, kan men spreken van bruikbare informatie.
Internet biedt nieuwe mogelijkheden om informatie op heldere en logische wijze te presenteren. Niet alleen hyperlinks, video en geluid, maar vooral reële visualisatie, onder andere met behulp van digitale kaarten en driedimensionale effecten, geven de consument een beter inzicht in de gepresenteerde informatie. Een voorbeeld van goed gebruik is mijns insziens de wijze waarop bijvoorbeeld Singapore, een van de voorlopers op het gebied van ‘e-government’, zijn ‘e-government’-diensten aanbiedt. Een grafische menu-indeling geeft logische aanknopingspunten voor velerlei soorten relevante informatie zonder dat dikke dossiers moeten worden gelezen.
De grafische presentatie door middel van gis-applicaties (digitale kaarten) tilt de ontsluiting van overheidsinformatie naar een hoger niveau. De gis-presentatie combineert de intuïtieve grafische presentatie met de geografische locatie. Het gebruik van gis bij de presentatie van veel overheidsinformatie is logisch, aangezien geografische locatie aan de basis ligt van het openbaar bestuur. Hierdoor ontstaat een duidelijke koppeling tussen abstracte overheidsinformatie en de fysieke leefomgeving.
Het kan hierbij gaan om alledaagse informatie, zoals de wijze waarop de gemeente Amsterdam de verkeersomleidingen presenteert. Maar er zijn meer mogelijkheden. Zo kunnen mensen inzicht krijgen in hun wijk of gemeente, bijvoorbeeld betreffende de beschikbaarheid van faciliteiten zoals openbaar vervoer, scholen, parken en kinderopvang. Maar ook krijgen zij informatie over de locaties van vrijstaande woningen van de woningbouwvereniging. Op een zelfde manier kunnen gis-applicaties een belangrijke rol spelen voor het bedrijfsleven, met name bij economische ontwikkeling.
In samenwerking met makelaars is beschikbaarheid van vestigingsruimte te koppelen aan de samenstelling van een buurt of wijk, de beschikbaarheid van openbaar vervoer of van andere hoogwaardige infrastructuur zoals glasvezelnetten. Dergelijke informatie kan een belangrijke rol spelen bij de vestiging van ondernemingen. Maar ook voor het openbaar bestuur kunnen gis-aplicaties een krachtig beleidsinstrument vormen. Hierbij valt te denken aan geografische informatie op het gebied van de bestrijding van criminaliteit, bestemmingsplannen, vergunningen, werkgelegenheid, verkeer en vervoer.
Naast het online afnemen van rudimentaire overheidsdiensten, zoals een paspoort, rijbewijs of een vergunning, verlangen mensen steeds meer inzicht in het functioneren van de overheid. Ict kan leiden tot meer democratisering, doordat met behulp van nieuwe, efficiëntere methodes overheidsinformatie is te ontsluiten. Gebruik van ict kan de mensen dichter bij politiek en openbaar bestuur brengen, en kan andersom de politiek dichter bij de mensen brengen. De overheid moet daarom innovatieve oplossingen zoals gis-applicaties aanwenden om het functioneren van de overheid inzichtelijk te maken. Zodoende kunnen mensen tegen minimale kosten en inspanning inzicht krijgen in de maatschappelijke ruimte en het functioneren van de overheid. Immers, transparantie is het fundament onder een betrouwbare overheid. Digitale kaarten zullen de uitdaging zijn voor een krachtige digitale overheid in de 21ste eeuw.
Hella Voûte-Droste, lid Tweede Kamer VVD, ondervoorzitter vaste kamercommissie EZ (o.a. technologiebeleid en ICT) en bestuurslid Electronic Highway Platform Nederland.
