Op 21 september 1968, vandaag vijftig jaar geleden, verschijnt het eerste officiële nummer van ict-vakblad Computable. Het blad start als kwartaalbijlage van branchebladen van uitgeverij Diligentia uit Amsterdam. Die uitgever voelt aan dat er door de ontluikende ict-industrie behoefte is aan informatie over 'computers en elektronische en elektromechanische systemen'.
Uitgeverij Diligentia exploiteert eind jaren ’60 een aantal technisch georiënteerde vakbladen, zoals Texpress, Chempress, Nautica, Elektro-Radio Mercuur (ERM), Technische Gids voor Ziekenhuis en Instelling en Elektronica. Bij dat laatste blad werkt redacteur Ate van Eek; hij merkt dat computerhardwareleveranciers, zoals IBM, Siemens, Bull en Honeywell, steeds vaker contact zoeken met Elektronica. Van Eek, uitgever Cor Zwaan en zijn verkoopcollega Jan Wiegers voelen aan dat er in de computerindustrie, die nog in de kinderschoenen staat, nog ruimte ligt voor een derde automatiseringsvakblad, naast Automatisering Gids en Informatie. Computable kan zich als technisch-journalistiek blad onderscheiden.
Van de uitgeverij krijgen ze in 1968 groen licht voor het blad, de naam Computable is eerder al door Diligentia gedeponeerd. Het nieuwe blad wordt gepositioneerd als ‘economisch en technisch vakblad voor computergebruikers, toekomstige computergebruikers en diegenen die uit hoofde van hun beroep of werkkring op de hoogte moeten blijven van de steeds invloedrijker wordende computertechniek.’ Daarbij heeft Diligentia met name het ’technisch en commercieel kader’ in het vizier.
Maar waar schrijft Computable dan over in die begintijd? Tot het terrein van deze informatie, zo schrijft de uitgever in het eerste nummer, ‘rekenen wij onder meer: computers, bijbehorende randapparatuur, toebehoren; elektromechanische en elektronische administratiesystemen; inrichting computerruimten; onderdelen; dienstverlenende organisaties en opleidingen op computergebied. Zowel op de economische, technische en sociale aspecten van computers zal in Computable worden ingegaan. Wij hopen hiermede tal van direct geïnteresseerden op het fascinerende en zich snel ontwikkelende terrein van de automatisering te kunnen bedienen.’
Alan Turing
In eerste instantie stuurt Diligentia Computable één keer in de drie maanden mee als bijlage van andere vakbladen. Daarnaast wordt het blad apart verzonden aan bedrijven in de bedrijfstak voedings- en genotmiddelenindustrie en instellingen in het bank- en verzekeringswezen. De oplage bedraagt 17.430 exemplaren. Van Eek blijft als redacteur ook verbonden aan Elektronica, later wordt hij hoofdredacteur van Computable; de eerste hoofdredacteur is Karl Otto Kolb.
De keuze om met een derde ict-vakblad te komen, pakt goed uit: in de jaren erna groeide Computable uit tot de grootste ict-vaktitel van Nederland. Het komt op eigen benen te staan met een eigen redactie, advertentie-afdeling en abonneebestand. Met de groei van de ict-industrie stijgt de frequentie naar maandelijks, tweewekelijks en uiteindelijk naar wekelijks. Uitgeverij Diligentia wordt in 1975 overgenomen door het mediaconcern VNU, waarna een nieuwe fase van groei voor Computable aanbreekt. Het vakblad dient bij VNU ook als model voor de internationale uitbreiding van computervakbladen.
Over de naam Computable gaat het apocriefe verhaal dat die verwijst naar het beroemde artikel ‘On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungsproblem’ van de Britse wiskundige Alan Turing. Hierin behandelt Turing de vraag of er een algoritme bestaat om te beslissen of een wiskundige formule een bewijs heeft of niet (het beslissingsprobleem). Het artikel vormt de basis voor zijn Logical Computing Machine, later de Turing-machine genoemd.
Philips-Electrologica en Prins Bernhard
Het eerste officiële nummer van Computable op 21 september 1968 is overigens niet het allereerste nummer. Uitgeverij Diligentia brengt namelijk een maand eerder, op 26 augustus 1968, een zogeheten nulnummer uit om de opzet te testen. In dit proefnummer staat onder meer een artikel over de opening van een nieuw gebouwencomplex in Beekbergen van de Nederlandse computerfabrikant Philips-Electrologica. Prins Bernhard is er bij en die stelt ook gelijk op verzoek van Frits Philips de eerste P 1100-computer in werking. De advertentie achterop van dit vierpagina-tellende nulnummers is van IBM over het Systeem/360 dat door Triumph International, een Duitse fabrikant van dameskleding, wordt ingezet in het productieproces.
In Computable jaargang 1, nummer 1 gaat het hoofdartikel over de befaamde Efficiencybeurs in de RAI Amsterdam. Op deze beurs, bedoeld voor het tentoonstellen ‘van kantoormachines, kantoormeubelen, kantooruitrusting en reproduktiemateriaal’, rukt de automatisering van de administratieverwerking op en wordt computerapparatuur op een steeds grotere schaal geëtaleerd. De Efficiencybeurs speelde nog tot in de jaren ’90 een belangrijke rol als computerbeurs voor de ic-sector.
Ook het tweede nummer van Computable uit 1968 bevat veel nieuws over hardware, dat de eerste jaren de boventoon voerde in het vakblad. In dit oktober/november-nummer met blauw logo schenkt de redactie bijvoorbeeld aandacht aan de Amerikaanse Rijksluchtvaartdienst die een Philips-computersysteem heeft aangeschaft (DS-714) voor zijn meteorologisch communicatienet. Ook blijkt dat de Franse computermarkt in dat jaar de grootste van West-Europa te zijn; met name IBM en Bull (tegenwoordig Atos) verkopen goed.
50 jaar Computable
Computable blikt in 2018, het jubileumjaar van het vijftigjarige bestaan, terug op een rijk archief aan ict-nieuws en artikelen die zowel op papier als digitaal verschenen zijn. Dat doet de redactie zowel online als in het magazine.
Op de website Computable.nl staat regelmatig, en vaak speciaal op donderdag (‘Throwback Thursday’) of vrijdag (Flashback Friday), een aflevering van de rubriek Flashback. Daarin selecteert de redactie een opvallend stuk of serie artikelen uit het verleden die aansluit of aansluiten op de actualiteit, en zoekt zij in de archieven naar materie die het waard is om opnieuw te publiceren.
