Het Nederlandse Strategisch Actieplan AI houdt bovengemiddeld rekening met mensenrechten, in vergelijking met nationale ai-strategieën elders in de wereld. Volgens onderzoekers van Stanford University behoren we zelfs tot de koplopers.
In een nieuwe studie namen de Amerikaanse onderzoekers 29 nationale ai-strategieën onder de loep. In dergelijke strategieën leggen regeringen vast hoe zij ai willen reguleren en innovatie met ai willen ondersteunen. Meestal staan ze ook stil bij de impact van de technologie op het leven van mensen en arbeid. Het thema mensenrechten komt in veel nationale plannen terug, maar vaak ontbreekt de verdieping en concretisering.
Verdieping
De onderzoekers roemen de Nederlandse en Deense ai-strategieën om de wijze waarop deze rekening houden met de mensenrechten. ‘Sommige strategieën benoemen het belang van mensenrechten als integraal onderdeel (zoals Duitsland) en een paar verdiepen zich echt in hoe mensenrechten kernonderdeel van de ai-aanpak zijn (zoals Denemarken en Nederland).’
Recht op privacy, recht op gelijkheid, recht op onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak, recht op vrije meningsuiting en toegang tot informatie en het recht op werk. Deze vijf mensenrechten werden door de onderzoekers uitgeplozen in de 29 nationale ai-strategieën. Behalve het recht op werk, vermeldt het Nederlandse plan concreet alle genoemde mensenrechten. Dat zijn er meer dan andere landen.
Good practices
Het Stanford-onderzoek (pdf) staat stil bij drie Nederlandse good practices. Zo noemen de Amerikanen het onderzoek van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) naar de gevolgen van ai op publieke waarden.
Ook vermelden ze het onderzoeksprogramma van Universiteit Utrecht, dat in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) de juridische aspecten van besluitnemende algoritmes onder de loep neemt. Het derde voorbeeld betreft een onderzoek in opdracht van minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) door Tilburg University naar de privacyrisico’s van gezichtsherkenningstechnologie en beperking daarvan.
Actieplan
Het kabinet presenteerde het Strategisch Actieplan voor Artificiële Intelligentie in oktober 2019. Het actieplan is gericht op het benutten van de kansen van ai en omvat onder meer financiering voor onderzoekers en ondernemers.
Het uitgangspunt van de kabinetsstrategie is dat mensen centraal staan met respect voor hun rechten, schreef staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken en Klimaat) destijds aan de Tweede Kamer. Er komt een samenwerkingsplatform waarin overheden kennis en ervaringen delen en beleid afstemmen rondom publieke waarden en mensenrechten. Volgens Keijzer heeft het kabinet ook oog voor eventuele risico’s zoals gebrekkige transparantie van data-analyses en algoritmes.
Al bij de presentatie schreef Keijzer dat het actieplan relatief veel aandacht besteedt aan randvoorwaarden, zoals mensenrechten en ethiek.
