Smartcity-projecten zijn lastig uitvoerbaar

Het is voor gemeenten lastig om te experimenteren met smartcity-projecten, ofwel projecten met de slimme inzet van data uit de openbare ruimte. Over het algemeen is er voldoende oog voor privacy-aspecten, maar blijven er economische, juridische en maatschappelijke uitdagingen. Dat concludeert het Rathenau Instituut.

Het Rathenau Instituut, dat onderzoek doet naar de impact van technologie op de maatschappij, keek voor deze specifieke smartcity-studie naar vier projecten in Eindhoven. De Lichtstad wordt gezien als voorloper op het gebied van digitalisering. Er zijn diverse experimenten met de inzet van data uit de openbare ruimte, waarbij de stad zichzelf hoge standaarden voor maatschappelijke waarde en privacy oplegt.

Onderzochte projecten

De onderzochte Eindhovense smartcity-projecten betreffen de inzet van sensoren ter verbetering van de leefbaarheid en veiligheid in uitgaansbuurt Stratumseind, een digitaal platform als hulpmiddel bij woningverduurzaming, de aanleg van een slim lichtnetwerk en dataverzameling voor jongerenwelzijn. De twee laatstgenoemde projecten zijn tijdens het onderzoek gestopt.

Uit de studie komt naar voren dat het goed lukt om veelgenoemde risico’s die spelen bij dergelijke projecten, te minimaliseren. Het betreft zorgen over privacybescherming, ongewenst functioneren van de markt, discriminatie en beperking van autonomie van de burger. Volgens het Rathenau Instituut houdt Eindhoven zich goed aan eerder opgestelde principes die stellen dat dataverzameling de publieke waarden niet mag schaden (zie kader onderaan).

Uitdagingen en vertragingen

Het zijn juist economische, juridische, maatschappelijke en bestuurlijke uitdagingen die zorgen voor vertraging van de projecten. Zo blijkt het lastig om goedwerkende verdienmodellen te realiseren. Grote bedrijven willen snel opschalen, maar voelen zich geremd, terwijl kleine bedrijven te weinig investeringsbudget hebben.

Ook het door de overheid gehanteerde principe van open data werkt soms remmend. De gemeente eist dat bedrijven die investeren in een smartcity-toepassing de daaruit gegenereerde data gratis beschikbaar stellen aan derden. In Eindhoven haakte een grote onderneming om die reden zelfs af.

Juridische borging

Het instituut constateert bovendien dat de juridische borging van het werken met data nog niet sluitend is. Het probleem is dat dataverzameling meerdere doelen tegelijk kan dienen, maar dat die doelen zijn gekoppeld aan verschillende juridische kaders. Niet alles valt onder de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG of in het Engels GDPR) en dus luidt het advies om te werken met ethische commissies van experts en burgers.