De Algemene Rekenkamer vindt dat overheden het voortouw moeten nemen in het actief beschikbaar stellen van openbare data. De organisatie die de uitgaven van het rijk controleert, stelt dat overheden meer informatie moeten delen met burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijven. Dat schrijft de Rekenkamer in het trendrapport Open Data. Het geeft zelf het goede voorbeeld door in het jaarverslag van 2013 open data te delen over de uitgaven van 29 miljoen euro gemeenschapsgeld.
‘De overheid moet méér het voortouw nemen in het actief digitaal beschikbaar stellen van data waar zij over beschikt. Zodat vrij beschikbaar komt wat de overheid weet en tevens het inzicht in de besteding van belastinggeld en de daarmee geboekte resultaten flink kan toenemen. Hergebruik, ook door allerlei data te combineren, biedt burgers, maatschappelijke organisaties en bedrijven kansen en stimuleert de overheid om te innoveren en efficiënter te werken.’ Dat stelt president van de Algemene Rekenkamer, Saskia Stuiveling, bij de publicatie van het eerste Trendrapport open data.
Stuiveling: ‘Open data zijn openbare gegevens die zonder beperkingen in financiële en juridische zin hergebruikt mogen worden. Het belang van open data voor een transparante en efficiënte overheid wordt wereldwijd onderkend.’ De rekenkamer noemt landen als de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk als internationale voorlopers. ‘In de VS stellen ministeries hun data als open data ter beschikking. In het Verenigd Koninkrijk is het Open Data Institute een belangrijke katalysator voor open data. In de Europese Unie worden inmiddels stappen gezet om digitale informatie van overheden meer en beter toegankelijk te maken.’
De president van de Algemene Rekenkamer: ‘Het is tijd is om alle mooie woorden over open data om te zetten in daden. Open is weliswaar de norm van het kabinet, maar nog niet de praktijk. Data zijn open, tenzij de privacy in het geding is of tenzij er sprake is van bedrijfsvertrouwelijke informatie of bijvoorbeeld een staatsgeheim.’ Stuiveling stelt dat, hoewel Nederland internationaal gezien relatief goed scoort met open data, het aanbod van open data eenzijdig is (vooral geo-data red.) en nog te weinig inzicht biedt in de uitgaven en resultaten van beleid.
CIO en kabinet aan zet
‘Open data in de zorgsector zijn beperkt beschikbaar en voor de rijksverantwoording (‘open spending’) geheel afwezig.’ Ze stelt dat juist nu de rijksoverheid terugtreedt en de uitvoering meer overlaat aan gemeenten, andere overheden of semi-publieke organisaties, (zoals in de zorg, het onderwijs) de beschikbaarheid van open data kansen biedt. ‘De technologie is eenvoudig toepasbaar, biedt informatie over de inzet van belasting- en premiegeld en is een laagdrempelige mogelijkheid voor burgers en bedrijven om kritisch mee te kijken. Dat kan de betrokkenheid bij overheid en bestuur versterken.’
De organisatie waarschuwt dat goede regie daarbij belangrijk is. De chief information officer (cio) heeft een belangrijke rol door alle aanwezige data in kaart te brengen. ‘Het kabinet kan de juiste randvoorwaarden creëren voor een beter aanbod en meer gebruik van open data, waarbij tegelijkertijd de integriteit van data is verzekerd. De Algemene Rekenkamer is bereid hierin een actieve rol te spelen’, aldus de president van de Rekenkamer.
29 miljoen
De Algemene Rekenkamer geeft zelf het goede voorbeeld. In het jaarverslag van 2013 worden alle uitgaven als open data gepresenteerd. Zo is openbaar waar de organisatie het afgelopen jaar 29 miljoen euro aan uitgaf.
Open data-initiatieven die Compuable eerder beschreef zijn projecten bij: het Kadaster, de gemeente Rotterdam en het delen van hoogtedata.
In een tijd waarin de politieke betrokkenheid op een ongekend laag punt is beland zal de Nederlandse overheid op dit punt zich ten zeerste horen aan te grijpen om hier daadwerkelijk werk van te maken. Mocht zij hiertoe niet bereid zijn is het een kwestie dit onder politieke druk af te gaan dwingen want het komt de democratie en dus Nederland in zijn geheel ten goede.
CIO’s werkzaam in de publieke sector zouden verplicht ge-benchmarked moeten worden.
In de praktijk is er nogal discussie over welke data ‘open’ is. Binnen de overheid ga je ervan uit dat 95% van alle data open is, toch is de meeste data afgeschermd. Dit past in de cultuur van afbakening, bescherming van posities en opwaardering van informatie. Het zal nog wel jaren duren voordat data open zal worden gedeeld.