De risico’s van ict-uitval in ziekenhuizen moeten beter in beeld worden gebracht, de ict-systemen moeten in samenhang worden getest, na ict-uitval moeten er grondige analyses komen en over deze drie aspecten moet jaarlijks publiek verantwoording worden afgelegd. Dit zijn de belangrijkste aanbevelingen van de Onderzoeksraad na eigen onderzoek.
De bevindingen van de Onderzoeksraad komen naar voren in het rapport ‘Patiëntveiligheid bij ict-uitval in ziekenhuizen’, dat vandaag is gepubliceerd. Het advies is gericht aan de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) en de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU).
Scenario’s oefenen
Allereerst stelt de raad dat alle ziekenhuizen de afhankelijkheden tussen zorg en ict periodiek in kaart moeten brengen, inclusief de mogelijke risico’s voor patiënten die gepaard gaan met ict-uitval. Ook moeten periodiek de ict-systemen in samenhang worden getest, om te borgen dat de kritische zorgprocessen onder alle omstandigheden blijven functioneren. Daarnaast dient geoefend te worden met scenario’s waarbij de ict in het ziekenhuis uitvalt. Hierbij moeten volgens de rapporteurs ‘waar zinvol’ leveranciers worden betrokken.
Verder noemt de raad het essentieel dat er na elke ernstige ict-uitval evaluaties uitgevoerd worden waarbij de gevolgen voor zowel de patiënten in het ziekenhuis als de uitgeweken patiënten diepgaand worden geanalyseerd. Partners uit de zorgketen moeten hierbij, waar nodig, betrokken worden. Tot slot stellen de rapporteurs dat ziekenhuizen over alle drie de genoemde aspecten jaarlijks publiekelijk verantwoording moeten afleggen.
Samenwerking, praktisch handvat en regionaal onderzoek
Als tweede aanbeveling stelt de raad dat ziekenhuizen het vraagstuk gezamenlijk moeten benaderen en van en met elkaar moeten leren. Ook pleiten de onderzoekers voor de ontwikkeling van een praktisch handvat voor ziekenhuizen voor het beheersen van de risico’s van uitval van ict. Als laatste beveelt de raad aan om in regionaal verband na te gaan of in geval van ict-uitval, waarbij meerdere ziekenhuislocaties in een regio worden getroffen, de veiligheid van patiënten voldoende is geborgd.
Drie grote ict-storingen in 2018
In 2018 vonden in verschillende ziekenhuizen meerdere ict-storingen plaats die impact hadden op de zorg. Zo hadden artsen geen toegang meer tot patiëntendossiers en moest belangrijke informatie, zoals laboratoriumuitslagen, handmatig vastgelegd en telefonisch doorgegeven worden. Dit leidde tot veel vertraging en de kans op het maken van fouten werd veel groter. Ziekenhuizen stelden behandelingen uit, verplaatsten patiënten of kondigden een opnamestop af. Deze voorvallen waren voor de Onderzoeksraad aanleiding om een onderzoek te starten naar de veiligheid van patiënten tijdens uitval van ict in ziekenhuizen.
Centraal in het onderzoek staan de reconstructie en analyse van de drie ict-storingen die zich hebben voorgedaan in het Radboudumc, het IJsselland Ziekenhuis en het Dijklander Ziekenhuis. Daarvoor zijn interviews gehouden met betrokken medewerkers, is documentatie bestudeerd en zijn verschillende analysemethoden gebruikt. In totaal heeft de Onderzoeksraad circa negentig interviews gehouden, onder andere met direct bij het voorval betrokken interne medewerkers en externe partijen, met leden van de Raden van Bestuur, met vertegenwoordigers van de medische staf, managers ict, cmio’s en cnio’s, vertegenwoordigers van klinische afdelingen en van de afdelingen kwaliteit en veiligheid.
Zou als gevolg van deze incidenten het inzicht ontstaan dat we moeten breken met bestaande centralistiche IT data model. Bij een echt modulaire aanpak kunnen incidenten nog steeds plaatsvinden, maar staat niet de totale dienstverlening stil! Tevens geeft de moduaire aanpak de mogelijkheid te evalueren naar nieuwe services zonder het totaal te ontwrichten.