Open innoveren met it

Vraag een cio wat hij van open source vindt. Grote kans dat zijn antwoord luidt: nee dankjewel, aan mijn lijf geen polonaise. De meeste cio's zijn bezig met andere zaken. Ze moeten legacy beheersbaar krijgen, maatwerk de deur uit doen en uitbestedingspartners managen. Kortom: van de it-organisatie een serviceorganisatie maken. En als er iets mis gaat, moet er een 'throat to choak' zijn. Open source past niet in dit plaatje. Nog niet.
Inmiddels zijn er vele ontwikkelaars van open source groeit het gebruik van open source software. Een open debat over open source is nog nauwelijks te voeren, want wat we op ons af zien komen klinkt ons nog te vreemd in de oren. Open source proberen te begrijpen op basis van wat we in het verleden gedaan hebben, leidt alleen maar tot verwarrende conclusies. Open source is een nieuw paradigma dat gaat over hoe dingen tot stand komen in onze postmoderne samenleving. En dat is even wennen.

The innovation game has changed...

Het belangrijkste facet van open source waar de cio weet van moet hebben, ook al staat zijn hoofd er niet naar, is dat het onderdeel is van een 'bigger picture'. Nog veel belangrijker dan te weten dat open source een stuk software is met de code erbij, is dat open source een manifestatie is van een veel bredere maatschappelijke verandering: een verandering die vastgeworteld raakt in de samenleving.
Het heeft te maken met internet en de manier waarop consumenten en eindgebruikers het medium zijn gaan benutten. Van consument naar consument en van eindgebruiker naar eindgebruiker worden netwerken opgebouwd en waarde gecreëerd. Consumenten en zakelijke gebruikers weten elkaar via het internet te vinden om vruchtbaar samen te werken. Via websites en blogs besluiten ze samen iets te gaan maken: muziek, een website, software, een encyclopedie tot en met fysieke producten.

Postmodern innoveren met it Pas sinds 1999 zien we mensen met een vlieger op een plank door de branding snijden en inmiddels is de kitesurfmarkt gegroeid tot meer dan 100 miljoen dollar. Een stel kitesurfers dat ontevreden was over het materiaal ging zelf aan de slag. Met internet en hun site (http://www.zeroprestige.com) en een stuk modelleersoftware van 195 dollar (http://www.rhino3d.com) waren ze in staat zelf hun kites te bouwen. Ze vonden bedrijven die de productie met hun eigen CAD-tekeningen rechtstreeks konden aansturen en binnen een week kwamen ze van ontwerp tot nieuwe kite. Aan hun onvervulde behoeften kon door simpele informatietechnologie worden voorzien. Vervolgens spotte een slimme ondernemer de site en ging de kites op de markt zetten. De jongens hadden geen bezwaar (hun informatie was geproduceerd onder de creative commons license) en de markt had een nieuwe concurrent. Een nieuw bedrijf dat geen cent uitgeeft aan R&D is in staat een betere kite op de markt te brengen tegen een lagere prijs. Postmodern innoveren met it kan als je accepteert dat not-invented-here een zegen is en geen vloek.

Deze roering aan de onderkant van de informatiesamenleving heeft verregaande consequenties. Peter Leijden, voormalig managing editor van Wired, auteur van The Long Boom en What's next?, heeft het over een 'Bottom-Up Paradigm Shift'. De krachten van de eindgebruikers zetten bestaande manieren van waardecreatie op zijn kop. Charles Leadbeater spreekt over de 'Pro-Am'-revolutie. Leadbeater is de huisadviseur van Downing Street 10 en heeft voor de regering Blair witboeken opgesteld over de kenniseconomie en globalisering. Hij spreekt over een revolte van professionele amateurs. Daar heb je meteen de kritiek te pakken van de sceptici van open source of andersoortige open innovaties: wat mensen als amateurs in hun vrije tijd doen kan nooit zo goed zijn als wat de duurbetaalde krachten kunnen maken die op de loonlijst staan. Maar dat is een misvatting. De houdbaarheidsdatum van dit nieuwe paradigma wordt niet bepaald door salarisstroken, maar door de kwaliteit van Linux of van internetencyclopedie Wikipedia. Leadbeater bedoelt met 'amateur' niet amateuristisch maar grijpt terug naar de letterlijke zin van het woord: liefhebber. Liefhebbers over de hele wereld worden co-creërende consumenten. Zo is de mountainbike een pro-am uitvinding en runnen pro-ams de helpdesk van 's werelds meestgebruikte webservertechnologie 'Apache'.

User-driven innovation

De essentie van het nieuwe paradigma is dat gebruikers van producten, zowel consumenten als zakelijke afnemers, een belangrijkere rol krijgen in het hele economische voortbrengingsproces. Eric von Hippel, hoofd van de Innovation and Entrepreneurship Group van de MIT Sloan School of management, heeft het in dit verband over de democratisering van innovatie. Al meer dan 25 jaar doet Von Hippel onderzoek doet naar 'user-driven innovation'. Uit studies blijkt dat maar liefst tussen de 10 en 40 procent van alle gebruikers van producten zelf nog sleutelt aan het af-fabriek product. Kennelijk is er nog een enorme poel van onvervulde gebruikerswensen. Anders gezegd: veel producten voldoen kennelijk niet aan de behoeften. Een case uit Von Hippels boek Democratizing Innovation toont hoe je de concurrent te slim af kunt zijn met het nieuwe open innovatieparadigma (zie kader).

Open innovatie of open imitatie?

Bedrijven die zich openstellen voor dit soort ontwikkelingen kunnen daarvan profiteren. Henry Chesbrough, assistant professor aan de Harvard Business School noemt het 'open innovatie' en voegt eraan toe dat het gaat over 'The new imperative from creating and profiting from technology'. Meer dan ooit zullen bedrijven open moeten staan voor de wereld om hen heen en nieuwe wegen aan moeten boren om succesvol te kunnen profiteren van technologie. Niet alleen de cio zou zijn oren moeten spitsen voor deze ontwikkeling, maar ook de ceo, de marketeers en de managers van R&D-afdelingen.
Inmiddels is open source vast onderdeel geworden van de strategie van vrijwel alle leidende it-bedrijven. De it-industrie zelf is zich bewust van de kracht van deze co-creërende amateurs als Linus Torvalds. Open source wordt omarmd. De hardwarebedrijven gaan voorop, want die hebben er het meest bij te winnen, samen met een aantal nieuwkomers uit de pure open-sourcehoek. Er zijn nieuwe businessmodellen ontstaan, inclusief de gewenste 'throat to choak'. Boven op het werk van vrijwilligers worden services geleverd die vervolgens in één dienst worden aangeboden aan de cio. SAP doet dat bijvoorbeeld door Linux mee te leveren bij zijn producten, waardoor open source als het ware embedded in de organisaties binnenkomt. De cio zal de komende jaren worden bestormd door verkoopleiders die hun eigen product of dienst plus bestaande doe-het-zelf software uit de open-sourcegemeenschap in één dienst gaan aanbieden. Hun pay-off zal veel weg hebben van die van Hans Anders: alleen de prijs is anders.

Innovatiesymposium in Tuschinski De vraag of bestaande businessmodellen nog wel houdbaar zijn zonder open innovatie wordt beantwoord op het innovatiesymposium dat het verkenningsinstituut Nieuwe Technologie op 14 juni organiseert in het Theater Tuschinksi in Amsterdam. Harvard professor Shoshana Zuboff neemt provocerend stelling met haar Today's Business Model is Broken. U kunt ook van Forrester vernemen hoe Innovation Networks passen in het plaatje van postmodern innoveren en van professor Henk Volberda hoe flexibel een organisatie nu eigenlijk moet zijn.

De cio zal open source producten echter nauwelijks innovatief noemen. De meeste producten doen gewoon hetzelfde als wat de proprietary concurrenten al jaren op de markt zetten. Open source lijkt eerder open imitatie te zijn dan open innovatie. Daar is wat voor te zeggen, als je naar de producten zelf kijkt. Linux, SugarCRM, Compiere, noem maar op, kennen we al in andere varianten. Het meest innovatieve van open source is de manier waarop het gemaakt en onderhouden wordt. Net als dat de T-Ford die begin vorige eeuw van de band afrolde niet een nieuwe auto was, maar vooral een auto die op een nieuwe manier gemaakt werd.

"Today's Business Model is broken"

De it-industrie heeft het licht dus gezien en slaat munt uit de user-driven innovations uit de wereld van open source. Nieuwe businessmodellen ontstaan rond de relaties van leveranciers en de eindgebruiker. Op dit moment wordt hij geholpen door zijn leveranciers die hard werken om open source passend te krijgen in het plaatje waar hij mee bezig is: legacy beheersbaar maken, maatwerk eruit en uitbestedingspartners managen. Met de inzet van Linux en Apache is de cio zelf echter niet open en innovatief bezig. Op de innovatieagenda van de cio liggen nog twee vraagstukken:
Hoe kan mijn it-organisatie verder profijt trekken uit het nieuwe innovatieparadigma?
Hoe kan de business verder profijt trekken uit het nieuwe paradigma?
Deze laatste vraag is vooral een oproep aan alle cio's of medewerkers uit de cio-office die 'innovatie' op hun kaartje hebben staan. Want open source is de manifestatie van open innovatie. De lessen die hieruit getrokken kunnen worden zijn urgent en hebben groot businessbelang. Het wordt tijd dat open innovatie een speerpunt wordt in iedere organisatie en de cio is degene die zou moeten weten welke potentie dat heeft.

 
Menno van Doorn, Manager Verkenningsinstituut Nieuwe Technologie (ViNT) van Sogeti