Sluiswachters testen nieuw complex in virtuele omgeving

Door de Krabbersgatsluis varen jaarlijks ongeveer zestigduizend pleziervaartuigen en zevenduizend vrachtschepen. Het is de drukste doorgang tussen het Markermeer en het IJsselmeer. Vooral in het zomerseizoen ontstaan er lange wachttijden voor de pleziervaart en flinke files op de N302 - de verbinding tussen Enkhuizen en Lelystad - omdat de brug bij de sluis regelmatig openstaat.

Sluis met brug

Rijkswaterstaat heeft de oplossing voor alle congestie gevonden in het naviduct: een kunstwerk dat nog nooit eerder in de wereld is gebouwd. Om het scheepvaart- en het wegverkeer ongehinderd te laten kruisen is gekozen om vlakbij het Krabbersgat twee nieuwe sluizen te bouwen waaronder een tunnel loopt voor het verkeer op de N302. De bestaande sluis met brug blijft operationeel. Het gehele complex zal worden aangestuurd door een nieuw bedienings- en besturingssysteem vanuit een futurologisch ogend bedieningsgebouw. Vanuit deze nieuwe locatie ligt een verbinding met een storingsmeldingssysteem bij Rijkswaterstaat in Lelystad. Ook komen er communicatieverbindingen tussen de oude en nieuwe kolken. De totale kosten worden geschat op negentig miljoen gulden, waarvan circa 10 procent is uitgetrokken voor installatie en besturing. Op dit moment loopt nog een aanbestedingsprocedure die tot een keuze voor hoofd- en onderaannemers moet leiden.

Cave

Normaliter laat Rijkswaterstaat een bouwmodel (mockup) van projecten maken. "Maar", zegt J.C. van der Werf, ontwerpingenieur van Rijkswaterstaat, "met technische tekeningen valt het zicht vanuit het nieuwe bedieningsgebouw moeilijk over te brengen. Wij hebben daarom gekozen om door middel van virtual reality het ontwerp van de architect als het ware tot leven te brengen."
Virtual reality is een dure aangelegenheid. Vandaar dat Rijkswaterstaat bij Sara aanklopte. Dit universitair rekencentrum beschikt over de 'Cave': een ruimte voor het houden van 'levensechte' virtuele presentaties die gehuurd kan worden. Rijkswaterstaat is de eerste commerciële klant van de Cave. Alleen universiteiten hadden tot nu toe gebruik gemaakt van deze virtuele omgeving. Van der Werf: "Samen met onze architect Zwarts & Jansma leverden wij aan de Cave een versimpeld 3D-ontwerp aan, waarbij de tekeningen in SGI- of Cray-computers werden ingelezen. Deze krachtige machines beschikken over een grafisch systeem (de SGI Onyx2 Reality Monster. RS) om virtual reality mogelijk te maken."

Knopjes en lampjes

"Een belangrijke factor is de betrokkenheid van de uiteindelijke gebruikers, in dit geval de sluiswachters," zegt A. Hoogeland, medewerker industriële automatisering bij Getronics. Hij is door Rijkswaterstaat ingehuurd om mee te helpen met het installatietechniek-gedeelte. "Voor hen zal het een grote omschakeling worden. Zij weten alles van het proces af, werken al jarenlang met 'knopjes en lampjes', maar zullen moeten overschakelen op een geautomatiseerd besturingssysteem. Door virtual reality krijgen ze een beeld van de plannen en raken ze hun computervrees kwijt."
Een aandachtspunt hierbij is de plek waar de bedienschermen komen te staan. In de eerste virtuele presentaties bleken de opgehangen monitoren het zicht van de sluiswachters op de kolken te belemmeren. Daarnaast wil Rijkswaterstaat de hoeveelheid informatie op de schermen overzichtelijk houden. Behalve het besturingssysteem hebben de sluiswachters ook te maken met het scheepvaartsysteem IVS. Dit informatieverbruikerssysteem, dat nu al wordt gebruikt, geeft aan welke schepen zich bij een sluis aandienen. Door middel van terminalemulatie kan per bedienplek volstaan worden met één monitor in plaats van meerdere terminals.