De Commissie BRP stelt in zijn onderzoeksrapport 'Niet te stoppen' dat Bureau ICT Toetsing (BIT) ondermaatse adviezen heeft geleverd over de modernisering van de Basisregistratie Personen (BRP). Het negatieve advies vorig jaar was zelfs aanleiding voor de toenmalige minister Plasterk van BZK om de stekker uit de operatie BRP te trekken. Volgens de Commissie BRP moet de deskundigheid van het BIT worden verhoogd en hoort het bureau ook niet onder het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties te hangen.
De Commissie BRP constateert dat het BIT nog een jong orgaan is in het openbaar bestuur, maar dat zijn adviezen grote gevolgen kunnen hebben voor ict-projecten, met als risico dat projecten onterecht doorgaan of onterecht worden gestopt. Zij wijst op de twee adviezen die het BIT heeft gegeven in het kader van de modernisering van de BRP (voorheen bekend als GBA: Gemeentelijke Basisadministratie).
Het eerste advies, dat onderdeel was van een proefproject, was te positief geformuleerd, waardoor besluitvormers op het verkeerde been werden gezet. Het tweede advies was te negatief en onvoldoende onderbouwd op het gebied van productiviteit, testen en kosten, oordeelt de commissie na gesprekken met betrokkenen. Ten aanzien van de kostenberekening voor het beheren van de BRP nam het BIT zelfs de hoge taxatie van één partij klakkeloos over zonder hiernaar verder onderzoek te doen.
De commissie benadrukt in zijn rapport ‘Niet te stoppen’ dat de adviezen van het BIT over grote publieke ict-projecten van hoge kwaliteit én een inzichtelijke onderbouwing moeten hebben. Zij adviseert daarom ‘aandacht te besteden aan het verder versterken van de robuustheid van BIT-adviezen.’ Ook stelt zij voor dat het bureau wordt weggehaald bij het ministerie van BZK, verantwoordelijk voor de rijksbrede ict met het oog op de onafhankelijkheid van de adviezen.
Straatje schoonvegen
Staatssecretaris Raymond Knops van BZK zegt in een reactie dat in de evaluatieronde van het BIT door de Toezichtsraad BIT, die in het najaar plaatsvindt, het advies om herpositionering wordt meegenomen. Ook heeft de bewindsman het hoofd van het BIT – rijks-cio Hans Wanders – om een reactie gevraagd.
Wanders veegt in zijn brief echter het BIT-straatje schoon en vindt dat er niets mis is met de gekozen methodieken in de gewraakte BIT-adviezen. Ten aanzien van hoge inschatting van de beheerkosten van de toekomstige BRP verwijst hij naar het ministerie van BZK zelf. Minister Plasterk zou zelf de bron zijn van het hoge bedrag.
De rijks-cio schrijft: In ons concept BIT-advies vermeldden wij als kosten voor inbeheername BRP 52 miljoen euro, waarvan nog veertig miljoen euro resteerden als te maken kosten. Aan zijn reactie op het conceptadvies voegde de minister van BZK een door de toekomstige beheerder, de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG), opgestelde herijking toe waarin de schatting van deze kosten werd verhoogd tot 134 miljoen euro, waarvan nog 116 miljoen euro resteerden. Aangezien deze (veel) hogere taxatie de conclusie van ons conceptadvies op geen enkele wijze veranderde, en deze afkomstig was van de minister van BZK zelf, hebben wij besloten deze meest recente schatting in ons definitieve advies op te nemen.’
Nu oordeelt Wanders dat het verstandiger was geweest duidelijker te benoemen dat het BIT zelf lagere cijfers in het conceptadvies had opgenomen, naast de nieuwe hogere cijfers van de minister van BZK in het definitieve advies. Dat stond alleen in een voetnoot vermeld.
Honderd miljoen schade
Naar aanleiding van een advies van het BIT zette minister Plasterk begin juli vorig jaar de operatie Basisregistratie Personen stop. Volgens het BIT liep het vernieuwingsprogramma een vertraging van 33 maanden op en was er nog eens vijftig miljoen euro nodig om het BRP-systeem af te maken. Het rijksbrede it-auditbureau, in juli 2015 ingesteld naar aanleiding van de onderzoeksresultaten van de tijdelijke commissie ict-projecten bij de overheid onder leiding van Ton Elias, concludeerde zelfs dat de software niet werkte.
Het besluit van Plasterk – een schadepost van circa honderd miljoen euro – en het negatieve advies van het BIT zorgden voor woedende reacties bij de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB), de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en een aantal betrokken leveranciers. Zij waren verbijsterd over het advies van het BIT, waar volgens hen weinig van klopte. In het daarna ontstane debat ging de bewindsman onder politieke druk onder meer akkoord met de instelling van een onderzoekscommissie. Die moest een terugblik uitvoeren en een feitenrelaas over de gang van zaken rond het mislukte oBRP opstellen en heeft nu een rapport ‘Niet te stoppen gepubliceerd’.
Leden Commissie BRP
– prof. dr. E.W. (Egon) Berghout, hoogleraar Business en ICT aan de Rijksuniversiteit Groningen;
– drs. H. (Henk) de Jong, directeur Strategie bij de nationale politie, eerder directeur Beleid in Rotterdam en daarna gemeentesecretaris in Amsterdam;
– prof. dr. M.J.W. (Mark) van Twist, hoogleraar Bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en buitengewoon lid van de Algemene Rekenkamer.
Als je het rapport “Niet te stoppen” leest en de film “Unstoppable” uit 2010 met Denzel Washington in de hoofdrol hebt gezien, begrijp je de titel van het rapport nog beter. Maar met elke andere vergelijking doe je het scenario van de film tekort, want mGBA/BRP blijkt louter uit een opeenstapeling van mismanagement, slecht onderzoek en leugens te bestaan. Als dit in Japan was gebeurd zou het waarschijnlijk de nodige seppuku (ook wel harakiri) tot gevolg hebben gehad bij programmamanagers en topmanager bij Cap Gemeni, Atos, PBLQ en vooral Gartner.
Hoe krijg je het voor elkaar om tussen 2003 en 2017 ruim € 100 miljoen stuk te slaan voor de ogen van een aantal kabinetten en onder verantwoordelijkheid van enkele ministers van BZK, die door de kamer nooit ter verantwoording zijn geroepen?