"Ik vrees dat we een slapende reus hebben wakker gemaakt". Met deze profetische woorden analyseerde de Japanse admiraal Isoroku Yamamoto de buitengewoon succesvolle aanval die de Japanse vloot onder zijn leiding uitvoerde op de Amerikaanse vlootbasis Pearl Harbor op 7 december 1941. De aanval brengt de tot dan neutrale Verenigde Staten in de Tweede Wereldoorlog aan de zijde van Engeland, Frankrijk en de Sovjet-Unie tegenover de Asmogendheden Japan, Duitsland en Italië. En deze aanval legt daarmee uiteindelijk de basis voor de nederlaag van Japan in augustus 1945.
De woorden worden precies 54 jaar later aangehaald door Microsofts topman Bill Gates in een geruchtmakende briefing voor pers en analisten in Seattle, Washington. Geroutineerd ‘key note’ spreker als hij is, wacht hij even tot het gegrinnik in de zaal is verstomd. Om vervolgens door te gaan met een toespraak die inslaat als een bom, net als de historische gebeurtenis die op 7 december 1995 wordt herdacht: ‘Microsoft goes internet’. Gates brengt op de briefing voor het eerst een integrale, samenhangende visie op internet naar buiten, die het bedrijf dat hij mee heeft opgericht in staat moet stellen de aanvallen op zijn leidende positie in de softwarewereld af te slaan. Microsoft omarmt internet en maakt het tot de kern van zijn productlijn en tot de ziel van zijn bewustzijn. "Internet is alom tegenwoordig in alles wat we doen", in de woorden van Gates. De allergrootste verrassing: de browser-software komt gratis ter beschikking van de gebruikers!
Paul Andrews, technologieredacteur van de krant Seattle Times maakt in zijn boek ‘How the Web was won, Microsoft from Windows to the Web‘ duidelijk hoeveel moeite en tijd het de reus uit Redmond in de jaren negentig heeft gekost om wakker te worden. En hoe het bedrijf er al doende – zo weten wij nu – ook nog in slaagt de concurrentie én het ministerie van Justitie in Washington zodanig te alarmeren dat de eerste juridische veroordeling wegens monopolistische praktijken sinds afgelopen vrijdag een feit is. Andrews doet in zijn bijzonder knap geschreven boek chronologisch en zo nu en dan ronduit hilarisch verslag hoe Microsoft IBM, Wordperfect en Novell als grootste concurrenten ziet plaatsmaken voor Netscape en Sun Microsystems. En hoe het bedrijf er met een mengsel van vasthoudendheid, passie en een zekere dosis geluk in slaagt het paradepaard Windows (in alle smaken) de verrassende aanval van internet op de desktop te laten overleven.
‘Embrace and extend’, omarmen en uitbreiden, zo omschrijft J. Allard, een van de hoofdfiguren van het boek in een vroeg memorandum de te volgen tactiek. Net 22 jaar oud van de universiteit gekomen loopt hij, WASP, keurig in het pak met zijn echtgenote nietsvermoedend een banenbeurs voor minderheden binnen. En praat daar met een verbaasde vrouwelijke (en zwarte) ‘recruiter’ van Microsoft. Een paar dagen later wordt hij teruggebeld: het bedrijf heeft dringend behoefte aan iemand die ‘TC pip of zo’ kan doen. Oh, u bedoelt TCP/IP. Ja, zegt de recruiter opgelucht. Nou, denkt Allard, internet is kennelijk echt een vreemde taal voor Microsoft.
Hij wordt aangenomen bij de LAN Manager-groep en krijgt, net twee dagen binnen, zijn vuurdoop. Er komt een grote, kalende man die hij niet kent, zijn kamertje binnengestormd. "Zo, jij weet dus alles van TCP/IP. Die nagel aan mijn doodskist." De man vertelt geagiteerd dat hij door de overheid in Washington en grote ondernemingen over het hele continent wordt lastiggevallen over ‘interoperability’ en ‘routable’, dingen waar de grote man naar eigen zeggen niks van af weet. Hij kijkt Allard doordringend aan en zegt: "Zorg dat dat over gaat, wil je? Zorg dat het over gaat." Dat was de eerste ontmoeting van Allard met Steve Balmer, de tweede man van Microsoft … De kalender staat op 10 september 1991. "Waar ben ik aan begonnen", denkt de jonge rekruut.
‘How the web was won’ laat zich lezen als een thriller. In een adembenemend tempo loodst Andrews de lezer door het soms pijnlijke proces dat Microsoft als een olietanker langzaam, maar gestaag, van koers doet veranderen. Het verhaal is buitengewoon goed gedocumenteerd, en gelardeerd met tal van anekdotes en citaten. De auteur heeft die verzameld in meer dan honderd interviews met hoofdpersonen binnen Microsoft, bij de concurrenten Netscape en Sun Microsystems en met analisten. Hij verhaalt van de langdurige strijd tussen de aanhangers van internet en die van een eigen, ‘propriatary’ netwerk, het latere MSN; een strijd die uiteindelijk door de ‘internetters’ in hun voordeel wordt beslecht. En nog een moeilijke keuze: moet de toegang tot internet ingebouwd worden in de Verkenner van het besturingssysteem Windows, in Word, of in Office? Of moet Microsoft in een inhaalslag een eigen ‘viewer’ (zoals een browser toen nog heette) gaan bouwen? Het wordt het laatste: op basis van een licentie van de Mosaic-code bouwt het bedrijf de Internet Verkenner, die later alsnog wordt ingebouwd in Windows en de desktop de ‘look-and-feel’ geeft van een webpagina.
Als je zoals Andrews een boek schrijft over Microsoft, Windows en internet is het onvermijdelijk dat je op materiaal stuit dat de afgelopen maanden op de katheder van rechter Jackson in Washington heeft gelegen. Veel nieuws bevat het boek daarover niet. Wat wel opvalt, en wat al lezende ook steeds meer begint te irriteren, is de bijna slaafse manier waarop de auteur op die momenten telkens weer in de rol van (ongevraagde) verdediger van de standpunten en opvattingen van Microsoft kruipt. Een kwaal waarvan wel meer schrijvers van monografieën last hebben. Blijkens de verantwoording heeft hij van het bedrijf een redelijke vrijheid gekregen ook over juridisch gevoelige stukken te berichten en betrokkenen daarover te interviewen. Van die vrijheid had hij best wat meer gebruik mogen maken. Al was het maar om de waardeoordelen wat evenwichtiger over alle betrokken partijen te verdelen. Of is dat wellicht wat veel gevraagd van een redacteur bij een krant uit de achtertuin van Microsoft?
Al met al heeft de lezer met ‘How the web was won’ een mooi achtergrondwerk in handen om de volgende stappen in de juridische strijd in Washington beter te kunnen volgen. En ook nog eens een spannend boek over een van de meest interessante perioden uit de geschiedenis van de informatietechnologie.
How the Web was won, Microsoft from Windows to the Web – Paul Andrews. Broadway books, ISBN 0767900480. Prijs: f 69,95 (gebonden).