Subsidiekranen gaan dicht en de broekriem moet worden aangetrokken. De plannen van 18 miljard worden uitgerold. Bezuinigen kunnen nodig zijn, maar hoe moeten we het opheffen van het Metropole Orkest of het sluiten van Ned 3 rijmen met het beslechten van de crisis? Over geen enkele van de onderliggende oorzaken van de crisis wordt immers meer gesproken. De ict-sector zou zich dat aan moeten trekken, want voor de oplossingen van de echte problemen speelt de informatietechnologie een cruciale rol.
De sector heeft de ingrediënten voor de oplossing van de crisis in huis. Nieuwe concepten als de smart grid, social-crm, het nieuwe werken, social-collaboration, e-health zijn allemaal puzzelstukjes waarmee we de echte crisis kunnen aanpakken. Socialisering van de bedrijfsprocessen zet de mens weer centraal en biedt een goede basis om nieuw vertrouwen op te bouwen. En hetzelfde geldt voor politieke processen of probleemoplossingen op grote schaal. De manier waarop ‘organisaties organiseren' is in een crisis belandt. Dat geldt voor vele sectoren, onderwijs, banken en niet in de laatste plaats de energiesector. Een nieuw netwerk waaraan burgers energie aan kunnen toeleveren wordt in alle toekomstscenario's een must genoemd. Anders organiseren van de economie in alle geledingen is voorwaarde om uit de crisis te komen. En ict vervult een spilfunctie in al die nieuwe netwerken in alle sectoren in de maatschappij.
Smart
IBM gebruikt het woord ‘smart' hiervoor. Smart living, smart cities, smart grid. Het moet allemaal veel slimmer. Don Tapscott gebruikt in zijn nieuwe boek ‘Macrowikinomics' het woord ‘herindustrialiseren'. In het onderzoek van het Verkenningsinstituut Nieuwe Technologie (VINT), van Sogeti, waar ikzelf bij betrokken ben hebben we de verschillende analyses over de huidige economische crisis op een rijtje gezet. Het is opvallend om te zien dat de visies van Tapscott en IBM door vele andere crisisdeskundigen gedeeld worden. Veel experts zeggen dat de huidige crisis geen economische dip is, maar een kantelpunt, een paradigmaverschuiving. Of, zoals George Colony, ceo van Forrester Research, het verwoordt: dit is een ‘gateway recession'. We komen straks heel anders uit de gateway van de recessie als we er in zijn gegaan. Mensen gaan heel andere vragen stellen aan organisaties en eisen stellen. Volgens Colony moeten we daarom ook af van het woord it en hij doet een oproep aan alle spelers in de sector om te praten over BT: Business Technology in plaats van IT: Information Technology.
Wij spreken in ons onderzoek over ‘Don't Be Evil' als kapstok of als strategie om uit deze gateway recessie te komen. De simpele en positieve boodschap is dat op alle fronten van het economisch stelsel verbeteringen zijn te realiseren. Beter voor de klant, de patiënt, de planeet, de medewerker: het kan allemaal. En het moet ook wel, want de druk zal worden opgevoerd om het allemaal veel beter te doen dankzij de webtransparantie en al de watchdogs op het internet.
De meer complexe realiteit is dat een paradigmaverandering niet een papieren exercitie is, maar een bewustzijns- en gedragsverandering die zich afspeelt tussen de oren. De nieuwe generatie medewerkers zullen daar minder moeite mee hebben dan het establishment. Zij zijn op zoek naar nieuwe wegen die passen bij deze tijd. Maar om de crisisuitdagingen allemaal op het bordje van de nieuwe generatie te leggen is wel wat te gemakkelijk.
Hand in hand
De weg uit de crisis loopt dus langs technologie, nieuw denken en herindustrialisatie. Digitaal en duurzaam gaan daarbij hand-in-hand. En sinds het 2010-rapport van Erik Brynjolfsson ‘Wired for Innovation: How Information Technology is Reshaping our Economy' weten we ook 100 procent zeker dat automatisering productiviteitswinst oplevert. De productiviteitsparadox van Robert Solow kan daarmee overboord (You see computers everywhere but in the productivity statistics). En dat is goed nieuws voor als de sector, die nu met meer zelfvertrouwen een leidende positie in de oplossing van de crisis kan claimen.
De weg naar de crisis is overigens net zo interessant. Op basis van historisch onderzoek naar de grote economische crises van de afgelopen 250 jaar nemen we de stelling in dat de huidige crisis is veroorzaakt door de technologie. Aan alle crises met een hoofdletter C ging immers een technologische doorbraak met een hoofdletter T vooraf. Grote zaken zoals olie, staal, treinen, kanalen in Engeland. Infrastructuurtechnologieën waaraan eerst dertig jaar gebouwd is voordat er een crisis kwam. En de dertig jaren na de crisis stonden in het teken van het in gebruik nemen van de infrastructuur die gebouwd is. In die analogie kunnen we zeggen dat data de nieuwe olie is en de kanalen in Engeland van de achttiende eeuw is het Wereld Wijde Web nu. We zijn Wired for Innovation.
De gouden periode voor de informatietechnologie moet nog beginnen. De technologie is de belemmering niet, alleen ons voorstellingsvermogen. We kunnen de economie cradle-to-cradle inrichten, we kunnen het vertrouwen van de klant terugwinnen, medewerkers veel productiever maken. Maar dat vereist wel een hele andere kijk op ict-zaken. Als alles om ons heen zal gaan veranderen, kan het niet anders dat de ict-sector zelf ook zal veranderen. De vraag is dan waar te beginnen? Misschien wel door als sector gezamenlijk een visie neer te zetten en perspectief te bieden. Misschien wel door het simpele woordspelletje van George Colony over te nemen en het begrip ‘IT' aan de kant te zetten. Wat het in ieder geval niet zou moeten zijn is vasthouden aan oude waarden en denkpatronen en daarmee de noodzakelijke veranderingen in de weg staan. Dat zou pas echt ‘evil' zijn.
Menno van Doorn, directeur VINT
Onderzoeksproject
Don't Be Evil de titel van het tweejarig multimediaal onderzoeksproject van VINT-Sogeti naar de oorzaak en gevolgen van de crisis. Herman Wijffels nam het eerste exemplaar in ontvangst. Videomateriaal is te bekijken op website 'dont be evil.org' . De fysieke en digitale versie van het onderzoek is daar ook te bestellen.
Deze bijdrage spreekt zeer tot de verbeelding. IT kan natuurlijk een oplossing zijn, maar het is vooral een middel. Het zoeken moet zijn naar de aansluiting bij doelstellingen van de overheid en het bedrijfsleven. We lezen dat Wientjes wel wil, maar de overheid gaat (ouderwets) industriebeleid voeren. Investeringen die komende jaren rendement kunnen opleveren worden teniet gedaan volgens het Technisch Weekblad. In de AutomatiseringsGids lezen we ook dat ambities van de overheid niet meer verder gaan.
Vanuit IT leveranciers lezen we vooral een ‘schreeuw’ om vernieuwing en samenwerking met de overheid. Het lijkt er niet op dat de overheid deze handschoen oppakt en zich alleen richt op bezuinigingen. Zoals het artikel aangeeft kan IT hieraan bijdragen; probleem is ook dat we als maatschappij in een overgang zitten waar IT cruciaal is. De overheid zal ook mee moeten investeren, maar dit sluit dus niet bij het nieuwe beleid aan. Kortom, een patstelling waar deze bijdrage geen oplossing voor heeft.
Wouter, zoals je zegt, de maatschappij is in een overgang. In theorie zou de crisis een wake-up call moeten zijn. Ons bewust moeten maken van de achterliggende vragen (hoe gaan we dan weer groeien, zijn er grenzen aan de groei, waar ligt nieuw potentieel etc.). Het is dus zowel een technologische shift als shift in mindset die we meemaken. Een technologisch oplossing is een stuk gemakkelijker dan een mindset oplossing. Onze publicatie is ingedeeld in “Alarm”, “Aware”, “Act”. In theorie zou het zo moeten werken. Over de rol van de overheid kun je discussieren. Ik denk dat vooral visie kan helpen en de media-aandacht die politici krijgen gebruiken om die visie uit te dragen. Als exercitie heb ik de partijprogramma’s van alle politieke partijen doorgelezen vlak voor de vorige verkiezingen. Daar kom je heel weinig die stip op de horizon tegen die je zou mogen verwachten. Vrijwel geen enkel woord over de (toekomstige) rol van IT, behalve dat je boeven kan vangen als je meer camera’s ophangt. En duurzaamheid hangt in veel partijprogramma’s nog maar een beetje er bij. Weinig ferme uitspraken over de noodzakelijke energietransitie. Groenlinks beschrijft de paradigmaverschuiving wel, met nieuw ondernemerschap en kansen voor de Nederlandse economie. Maar kunnen we de politiek verwijten dat niet heel Nederland Groenlinks heeft gestemd? 😉