In 2015 behoort een rijksambtenaar overal te kunnen werken, al is het in de achtertuin, met elk willekeurig apparaat en op elk tijdstip. De ambtenaar moet op een veilige manier bij zijn documenten kunnen komen, kunnen communiceren met directe collega's en een hele parafenlijn kunnen aanroepen als dat nodig is. Dat is het toekomstbeeld van Maarten Hillenaar, chief information officer (cio) van het Rijk. Het is een simpel beeld, stelt hij, maar voordat dit werkelijkheid wordt, moet het ict-fundament van de rijksoverheid opnieuw worden gelegd.
Elk departement bij de rijksoverheid heeft nu nog zijn eigen ict-huishouding. Samen met zijn departementale collega's wil Rijks-cio Maarten Hillenaar de versnippering en diversiteit te lijf gaan. Hergebruik, samenwerking en consolidatie zijn daarbij de toverwoorden.
Die aanpak komt voort uit de politieke ambitie van dit kabinet: goed kijken naar de taken van de overheid, efficiënter werken en daarmee forse besparingen realiseren. Het hiervoor opzette uitvoeringsprogramma De Compacte Rijksdienst moet resulteren in een ombuiging van 1,56 miljard euro in 2015 en structureel 1,8 miljard euro op de uitgaven van de rijksoverheid. Dit is een deel van de totale bezuiniging van ruim 6 miljard op de totale overheid. 'Deze opgave leidt tot creatieve oplossingen', stelt Hillenaar vast.
Recycling
In de i-Strategie die u samen met de departementale cio's heeft opgezet speelt hergebruik een belangrijke rol. Wat bedoelt u daarmee?
Maarten Hillenaar: De boodschap aan onze beleidsmakers en automatiseerders luidt: Bedenk geen dingen die we al hebben, maar kijk of er delen uit andere projecten herbruikbaar zijn. Dat geldt ook voor het personeel. Als een team bij departement A een project succesvol heeft afgerond, dan kan dit team dit ook bij departement B of C. Hiervoor hebben we een eigen i-Interimpool opgezet om de inzet van specialisten centraal te kunnen regelen. Door dingen te delen spaar je ook op de kosten.
Een voorbeeld: de Dienst Justitiële Instelling (DJI) moet na een mislukt vernieuwingstraject nog altijd zijn primaire systemen vervangen. Mag DJI dit opnieuw aanbesteden?
DJI moet in eerste instantie onderzoeken of er elders binnen de rijksoverheid software wordt ingezet die, met aanpassingen, gebruikt kan worden. Om zoiets mogelijk te maken willen we de afspraken met leveranciers over het intellectueel eigendom aanpassen. Dat eigendom ligt nu vaak geheel bij de producenten. Daarmee bevorder je de onderlinge samenwerking niet.
Kijk, investeren in ict blijft nodig, of het nu gaat om nieuwe software, koelingsystemen of opslagtechnieken. Maar een aanschafplan zal wel in lijn moeten liggen met het idee van de compacte rijksoverheid. Moet een departement per se een nieuw pakket, dan wordt er ook gekeken of het haalbaar is om het bij andere ministeries in te zetten.
Eén ka-bedrijf
Naast recycling staat in uw aanpak de interdepartementale samenwerking centraal. Er komt bijvoorbeeld één shared service center voor werkplekbeheer. Betekent dit het opheffen van de beheerafdelingen bij andere ministeries?
Nee. Het SSO-ICT van het ministerie van Infrastructuur & Milieu bouwen we uit tot het ka-bedrijf voor de kerndepartementen in Den Haag, niet voor heel Nederland. Vanuit diverse ministeries zullen onderdelen hiermee worden samengevoegd. Dit shared service center beheert nu ook al de kantoorautomatisering voor Sociale Zaken & Werkgelegenheid en Volksgezond, Welzijn & Sport.
Er zullen echter ook departementen zijn, of onderdelen ervan, die het beheer zelf willen blijven doen of die het uitbesteden. Maar dat kan voortaan alleen op basis van de door ons vastgestelde specificaties voor de Digitale Werkomgeving Rijksdienst, de DWR.
Uitbesteding kan dus ook?
Ja. Neem het Openbaar Ministerie: dat heeft begin dit jaar het beheer uitbesteed aan Atos Origin, op grond van die DWR-specificaties. Dat het SSO-ICT een centrale rol krijgt, wil nog niet zeggen dat alles staat voorgeschreven. Ik kan me voorstellen dat er op basis van de specificaties van de DWR zelfs concurrentie ontstaat: dat een ict-organisatie samen met een leverancier optrekt en uitvoeringsorganisaties werkplekdiensten aanbiedt.
Bio
Maarten Hillenaar (1958) heeft ruim 25 jaar ervaring met vraagstukken op het gebied van strategievorming, innovatie en verandering gekoppeld aan de inzet van ict. Hij werd op 1 januari 2009 benoemd tot directeur Informatiseringsbeleid Rijk bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Daarvoor werkte hij Het Expertise Centrum, PinkRoccade en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Rijks-cio Hillenaar trad in juni 2010 toe tot de raad van commissarissen bij voetbalclub AZ. Hij is nog steeds actief als voetballer én jeugdtrainer.
Consolidatie rekencentra
Een ander plan is het terugdringen van de 64 rekencentra, die het Rijk in gebruik heeft, naar vier à vijf. Vanwaar deze drastische aanpak?
Die datacentra variëren nu van heel groot tot niveau bezemkast. Wij willen naar een beperkt aantal moderne, energiezuinige locaties toe. Met deze consolidatie kunnen we geld besparen, technologische innovaties doorvoeren en onze slagkracht vergroten.
Het uitwerken van dit plan doen we samen met de markt. Een datacenter bouwen of herinrichten is niet iets dat een rijksoverheid zelf hoeft te doen. Praat je daarentegen over het rationaliseren van applicaties, dan moeten we daar intensief bovenop zitten. Onze eerst testcase wordt de verhuizing van de ministeries van Veiligheid & Justitie en Binnenlandse Zaken & Koninkrijksrelaties in 2013 naar een nieuwbouwcomplex. Daarvoor moet ook rekencentrumcapaciteit beschikbaar komen.
Klopt het dat die vier of vijf rekencentra de basis vormen voor het gebruik van cloud computing binnen de rijksoverheid?
Ja, het gaat dan om het aanbieden van cloudtechnologie in een gesloten omgeving. Zo'n overheidscloud zal de carrier worden om een virtuele markt te creëren voor hergebruik binnen het Rijk. Ook kan de Digitale Werkomgeving Rijksdienst er in worden ondergebracht. Maar we moeten eerst nog wel vaststellen wat onze beperkingen zijn. Bepaalde Nederlandse gegevens mogen bijvoorbeeld volgens regelgeving alleen in Nederland worden opgeslagen en niet in een buitenlandse cloud. We kunnen ons geen gebrek aan zorgvuldigheid veroorloven. Wat dat betreft heeft Defensie met het zwaar beveiligde gesloten communicatienetwerk Nafin en de fysiek beveiligde locaties interessante opties in huis.
Criticasters
Sommige critici vinden dat uw plannen aan interne politieke strubbelingen ten onder zullen gaan. Ministeries werken nu eenmaal niet graag met elkaar samen.
Ik ga niet uitspreken dat we het in 2015 allemaal voor elkaar hebben. Maar ik geloof er wel in dat we de Rijks-ict zo kunnen organiseren zoals je dat van een overheid mag verwachten. Dat doen we op een verantwoorde, stapsgewijze manier. Alles in één keer aanpakken en het hele ict-landschap op de schop gooien is een heilloze weg. We zullen sommige antwoorden ook nog in de praktijk moeten vinden. Bijvoorbeeld: wil je als Rijk straks een groot financieel systeem hebben, of misschien toch twee, waardoor je minder afhankelijk bent van één leverancier en het voor de markt ook nog interessant blijft?
Zo’n infrastructuur kun je de komende jaren alleen nog bouwen op basis van IPv6. Ik ben benieuwd hoe ze de architectuur op gaan zetten en welke impact dit op leveranciers van gerelateerde producten en diensten dit zal hebben.
De overheid kan zich beter gaan concentreren op hun kerntaken en het beperken van hun diensten tot de meest essentiele. Zolang je zelf geen competent personeel hebt die deze veranderingen kan uitvoeren lopen dit soort plannen gewoonlijk uit op een ‘feeding frenzy’ van suppliers met de daarbij behorende kostenoverschreidingen.
Ah dus alle net aangeschafte thin clients gaan er weer op korte termijn uit?
Dat is een prima idee, dan gaat dat videoconferencen tenminste lukken.
Mijn God! 2015 en de realisatie van deze doelstelling? Als ik dat geloof dan dringt de vraag zich bij me op “ben ik zo dom of bent u zo slim, de heer Hillenaar??” Hebt u weleens over het project C2000 gehoord? Werkt dit systeem nog na zoveel geld en tijd verspilling?
Ik pleit ook voor de centralisatie van ICT en overheidsdiensten. Als u had gezegd dat de realisatie van uw doelstelling rond 2025 zou zijn dan was mijn reactie zeker anders geweest.
Succes met het behalen van uw doelstelling, binnen 3,5 jaar.
Laptoppies (willekeurig, gewoon zelf uitzoeken voor 700 euri per jaar)
Connecties (mobiele internetabonnementjes voor 25 euri in de maand)
Kantoorapplicaties (effe aanmelden bij Google Apps for Government)
Administratie (P/F/etc) als cloud service inkopen bij Raet en zo.
Sectorspecifieke toepassingen toegankelijk maken via private rijkscloud.
Next issue. Oh nee, beetje dom, hier moet natuurlijk eerst heeeeel lang over vergaderd worden.
Zeer goed initiatief! Eindelijk een scherpe visie op de gang van zaken. Hergebruik moet altijd prioriteit nummer 1 zijn, voordat men na nieuwe oplossingen gaat kijken. Niet alleen veel goedkoper, maar ook nog eens veel duurzamer. Helaas constateren wij bij DURABILIT (www.durabilit.eu)dat overheidsorganisaties nauwelijks doen aan IT Asset Management. Hoe dit komt? Er zijn hiervoor vele interne maar ook externe redenen te benoemen. Goed dat dit nu eindelijke eens gaat veranderen. Ook zal het milieu bewustzijn omtrent het hergebruiken van IT assets alleen maar gaan toenemen.
@DURABILIT: ik denk dat u beter nog een keer en goed de tekst onder “Recycling” dient te lezen. Het gaat om mensen, kennis, ervaring uit projecten die afgerond zijn. Dan ben ik benieuwd hoe u dit verhaal aan “het milieu bewustzijn” koppelt !!
@dhr. Sarshar: Dhr. Hillenaar heeft het volgens ons niet alleen over mensen, kennis en ervaring uit projecten die afgerond zijn. Dhr. Hillenaar heeft het volgens ons over hergebruik in het algemeen, dus bijvoorbeeld ook over hardware en software. Waarschijnlijk hoeven we aan niemand uit te leggen dat men door middel van het hergebruiken van al geproduceerde hardware en software (in plaats van het kopen van nieuwe hardware en software) de CO2 kg uitstoot enorm vermindert. Helaas is men zich van het positieve milieu aspect van hergebruik te weinig bewust. Maar zoals al eerder benoemd zal het milieu bewustzijn omtrent het hergebruiken van IT assets (bijvoorbeeld hardware en software) alleen maar gaan toenemen. Dat iedereen beseft dat men door middel van hergebruik geld bespaard, is bekend. Maar zelfs door het argument kostenbesparing is hergebruik geen ‘common practice’ in een b to b omgeving. De overheid dient dan in ieder geval het goede voorbeeld te geven.
Beste DURABILIT, Ik kan me niet voorstellen dat de heer Hillenaar namens de overheid in zijn programma, het thema “Green” niet opgenomen heeft. Gebaseerd hierop denk ik dat:
– In de situatie die de heer Hillenaar voor zich heeft minder software gaat gebruikt worden (standaardisatie),
– In deze situatie flink geconsolideerd gaat worden (minder hardware).
De hardware die tegenwoordig door dit soort projecten vrijkomen worden meestal aan scholen of dit soort instanties weggegeven of naar Afrika voor verschillende ICT projecten gestuurd. Ik denk dat er weinig te “recyclen” valt. Of misschien vergis ik me ergens in!
Het Rijk heeft al miljarden uitgegeven aan mislukte ICT-avonturen. Dus, voordat er nu weer met belastinggeld wordt gesmeten en niemand behalve een paar bedrijven er beter van worden, liever een gewone pas op de plaats. Ik wil niet met een ambtenaar moeten bellen, mailen, twitteren, skypen, ipadden of iets dergelijks die thuis zijn op zijn kinderen zit te passen. Werken, ouderwets, doet in ambtenaar daar waar hij/zij een “ambt” heeft, dus in een gebouw dat van de overheid is. Die gebouwen hebben we, de werkplekken ook, dus dat kan zo blijven en voorkomt dat er weer extra zal worden bezuinigd op de laagste inkomens omdat de overheid een nieuw fiasco heeft gecreëerd dat miljarden verslindt en niets oplevert van wat er allemaal beloofd werd.