Elektronische boeken of e-boeken bestaan al bijna zolang als er computers zijn. Maar lezen op een computer- of laptopscherm is lastig. Dankzij een nieuw type zeer dun en licht leesscherm dat weinig stroom verbruikt en bijna dezelfde resolutie biedt als een gewoon blad papier, zijn er ondertussen compacte en lichte e-readers. Daarnaast bestaan er ook e-readers met actieve kleurenschermen. Wij hebben drie van dit laatste type getest en deze vergeleken met zes monochrome e-readers met e-papierschermen.
De meeste e-readers die je vandaag kunt kopen gebruiken een of andere vorm van "elektronisch papier" of e-papier. Kenmerkend is de lage verversingsfrequentie en dus het stabiele beeld. Dergelijke schermen zijn niet bedoeld voor informatie die vaak wijzigt. Maar voor het lezen van boeken- en tijdschriftenpagina’s zijn ze wel geschikt. E-papier verbruikt alleen stroom wanneer de lezer een nieuwe pagina oproept. Ook resolutie, kijkhoek en contrast zijn ongeveer gelijk aan die van een krantenpagina. Deze schermen zijn niet verlicht, maar reflecteren licht, net zoals een blad papier. Lezen in volle zonlicht is perfect mogelijk, maar ’s nachts in bed moet je het nachtlampje aansteken of een led-lampje gebruiken. E-papierschermen bieden een beperkt aantal grijswaarden, typisch niet meer dan acht of zestien. Foto’s die je met een dergelijk scherm bekijkt, zien er hoogstens even goed uit als in een krant, maar halen bij lange na niet dezelfde resolutie als in een glossy magazine of geïllustreerd boek.
Tablet of e-reader?
Tablets zijn uiteraard ook geschikt om er documenten en boeken op te lezen. Dat kan bovendien in kleur. Door hun actieve en verlichte kleurenschermen bieden tablets een veel lagere autonomie dan e-readers. Tablet houden het enkele uren uit terwijl e-readers dagen meegaan. Een tablet-scherm heeft een minder stabiel beeld en is dus vermoeiender voor de ogen. Buiten op een tablet lezen is zo goed als onmogelijk, zeker als de zon schijnt. Tablets zijn doorgaans ook heel wat zwaarder dan e-readers. Bovendien zijn ze veel duurder. Kortom, het zijn twee verschillende apparaten die naast elkaar kunnen worden gebruikt. Lees je zelden of nooit langere documenten of boeken dan volstaat een tablet wellicht. Ben je een min of meer fervente lezer dan biedt een e-reader heel wat voordelen ten opzichte van een tablet.
In deze test duiken toch drie tablets op. Dit zijn instaptoestellen met een beperkte tabletfunctionaliteit die eerder als e-readers in de markt worden gezet. Hun prijs benadert ook deze van een e-reader. Er is een nichemarkt voor dergelijke apparaten omdat ze iets bieden wat geen enkele e-reader biedt, namelijk kleurweergave. Zeker in een professionele omgeving zijn er heel wat elektronisch documenten met bijvoorbeeld kleurengrafieken of productfoto’s die op een monochrome e-reader niet tot hun recht komen. Daarom hebben we ze in deze test opgenomen.
Bestandsformaten
Hoewel er in de loop der tijden heel wat bestandsformaten voor e-boeken zijn ontwikkeld, lijkt de markt zich te stabiliseren rond twee bestandsformaten met ingebouwde Digital Rights Management (DRM): Amazon.com Kindle (AZW) en Adobe ePub. Kindle is gebaseerd op het MOBI-formaat van het bedrijf Mobipocket, een van de pioniers van de e-boekenwereld, dat enige tijd terug door Amazon werd gekocht. ePub is gebaseerd op Adobe Acrobat en is het formaat waar alle Nederlandse uitgevers zich achter hebben geschaard. Alle e-readers in deze test ondersteunen het. De tablets ondersteunen ook Kindle via de Android Kindle app. Het Kindle-formaat wordt verder alleen ondersteund door de eigen e-readers van Amazon.com, die we niet in deze test hebben opgenomen. Vanwege licentieredenen kunnen e-readers met ePub niet het Kindle-formaat ondersteunen. Echt belangrijk is dit ook niet, tenzij je vaak Engelstalige boeken via Amazon.com koopt. Wat een aantal e-readers wel ondersteunt, is het oude, niet tegen kopiëren beschermde MOBI-formaat. Ook ondersteunen ze allemaal het PDF-formaat. Vaak worden ook HTML, TXT en zelfs Word (DOC of DOCX) ondersteund. In de tabel die bij deze test hoort vind je alle details.
Lezen op een e-reader
Naast het feit dat je een hele bibliotheek kunt meenemen in je binnenzak of reistas, hebben e-readers nog enkele andere zaken voor op het fysieke boek. Ze zijn erg handig als je een boek hebt gelezen en snel naar een aangeduide passage wil zoeken. Een fysiek boek heeft uiteraard ook geen zoekfunctie of ingebouwd woordenboek. En notities die je fysiek in een boek aanbrengt, kun je niet eenvoudig delen met anderen, iets wat bij e-readers die dit ondersteunen wel kan.
Maar deze apparaten kennen ook hun beperking. Lees je een toneelstuk, zoals bijvoorbeeld Hamlet, dan staan er slechts enkele clausen op het scherm, omdat uiteraard ook telkens het personage dat aan het woord is wordt afgedrukt. Je zit dus eigenlijk voortdurend te bladeren en dat leest helemaal niet prettig. E-readers zijn ook niet geschikt voor boeken die vertalingen bieden met op de ene pagina de originele tekst en op de andere de vertaalde tekst. Illustraties zoals bijvoorbeeld kaarten of grafieken zijn vaak slecht zichtbaar, omdat een zoomfunctie voor illustraties ontbreekt en het scherm te klein is. Omwille van auteursrechten zijn er ook heel wat e-boeken op de markt waarin de illustraties gewoon zijn weggelaten, iets wat je vaak pas ontdekt nadat je het e-boek hebt gekocht. Auteurs die extra zorg besteden aan de lay-out van hun boeken – bij sommigen gaat dat zelfs zover als het bepalen van het exact aantal pagina’s -, zien hun inspanningen door e-lezers grotendeels teniet gedaan. Dat is zeker het geval als de lezer voor een andere lettergrootte dan de standaard grootte kiest. De e-reader herformatteert immers de volledige tekst.
Testmethode
We hebben de schermkwaliteit, hardwareprestaties (waaronder de gemiddelde snelheid van een paginawisseling), epub-prestaties en pdf-prestaties (openen van een document, zoeksnelheid, springsnelheid, schermwisselingen) gemeten. Alle details vind je in de tabel die bij dit artikel hoort. De autonomie hebben we alleen gemeten voor de tablets. Voor de e-readers was dit praktisch onmogelijk, omdat ze een autonomie van dagen, zo niet weken bieden. De autonomie van een e-reader wordt trouwens niet in uren of dagen uitgedrukt, maar in paginawisselingen of "page flips". Die cijfers vind je wel terug in de tabel. Zelfs de "slechtste" e-reader biedt nog altijd 6.000 paginawisselingen. In standby houdt de batterij van de gemiddelde e-reader met e-papierscherm het anderhalve à twee weken uit. Vergelijk dat met maximaal enkele dagen standby en 9 à 11 uur leesautonomie voor de tablets, alleen mogelijk als je alle verbindingen en sensoren uitschakelt en de achtergrondverlichting zo laag mogelijk zet.
Algemene conclusie
Sony PRS-650
De Sony PRS-650 is de beste all-round e-reader van deze test. Voor wie vaak grote pdf’s moet raadplegen, is de PocketBook 903 de enige, maar daarom zeker niet slechtste keuze. De schermkwaliteit van de Icarus Reader GO is onovertroffen, maar deze e-reader is voor de rest eerder van gemiddelde kwaliteit. Het eigenzinnige ontwerp van de Entourage Pocket Edge komt, denken wij, vooral tot zijn recht in een educatieve omgeving.
De serie
Deel 1: Lezen op elektronische papier heeft voor- en nadelen
Deel 2: Android-gebaseerde e-readertablets
Deel 3: Monochrome e-readers met elektronisch papier
Tabel
De tabel met uitgebreide testresultaten kunt u hier downloaden.
Door Ludo Schildermans en Jozef Schildermans, Datatestlab
Met alle respect voor jullie test, maar een e-reader test waarin de populairste reader (de Kindle) niet in meegenomen wordt kun je moeilijk serieus nemen. Dit apparaat heeft de hele markt opengebroken door voor een lage prijs (onder de honderd euro voor de ad-supported versie) een uitstekend systeem te bieden met zelfs een e-Ink Vizplex Pearl scherm, het scherm dat verder alleen in de Sony PRS-650 aanwezig is.