De vraag is in deze column wel vaker aan de orde geweest: moet je het toepassen van digitale en technologische ontwikkelingen bij de overheid centraal regelen? Dus één ict-centrum voor de overheid of de automatisering en digitalisering gewoon het domein laten van de lokale autonomie? Een keuze hierin gaat vooral een meerwaarde opleveren bij de lokale en regionale overheden, dus provincies, waterschappen en gemeenten.
Wat mij betreft zijn we uitgediscussieerd. Feitelijk hebben de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart hier een klip-en-klaar-antwoord op gegeven. In geen enkel verkiezingsprogramma van een lokale politieke partij was iets over (elektronische) communicatie en dienstverlening terug te vinden. Ook in de drie online stemhulpen ging geen enkele vraag hierover. En in de programma’s van de nieuw te vormen colleges gaan we vervolgens echt niets lezen over prioriteiten bij lokale automatisering en digitalisering om de inwoners efficiënter te helpen.
Ik zou het dan ook niet gek vinden wanneer de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Ronald Plasterk, per decreet afkondigt dat alle ict voor gemeenten met ingang van 1 januari 2015 centraal wordt geregeld. Ik voorzie anders dat Plasterk zijn ambities om in 2017 alles digitaal te kunnen afhandelen, niet gaat halen. Met name kleinere gemeenten hebben grote moeite om het tempo van de ontwikkelingen bij te benen omdat ze gewoonweg de mensen en de kennis er niet voor hebben.
Weliswaar had de minister zelf de oplossing al bedacht, namelijk de vorming van super-provincies en gemeenten door fusies. Dan heb je het capaciteitsprobleem direct opgelost. Dat traject gaat waarschijnlijk niet door of zal stevig worden vertraagd en is zeker niet vòòr 2017 gerealiseerd.
Als midden jaren ’90 de Belastingdienst decentraal georganiseerd was geweest, zoals dat in de jaren ’70 het geval was en hoe gemeenten nu functioneren, dan hadden we nog steeds niet digitaal aangifte kunnen doen.
De landelijke centrale regie op de automatisering bij de Belastingdienst zou het voorbeeld voor gemeenten, waterschappen en provincies moeten zijn. De lokale overheden vallen onder BZK, en de Belastingdienst onder het departement van Financiën. Wellicht moet Ronald Plasterk eens met collega Jeroen Dijsselbloem gaan praten.
Centraal afhandelen van de ICT lijkt me sowieso slimmer, dan hoeft niet iedere gemeente en provincie opnieuw het wiel uit te vinden. Alleen de koppeling met de back-office systemen van de locale overheden moet dan nog locaal geregeld worden. Klinkt als een win-win situatie
Eens met het gebrek aan aandacht voor verbetering van de lokale dienstverlening met behulp van (informatie)technologie bij de lokale politiek. Maar om nu te stellen dat in geen enkel verkiezingsprogramma hier geen aandacht wordt besteed, is gewoon niet waar.
Daarnaast is het wel heel makkelijk om dan maar te centraliseren. In de 21ste eeuw zijn er ook nog andere mogelijkheden. Zeker met behulp van IT 😉
Ik vind het raar dat je niets zegt over het programma e-overheid en de VNG initiatieven rond INUP. Daar ligt de kracht om ook kleinere gemeentes makkelijk toegang te verschaffen tot tooling en middelen om de digitale dienstverlening makkelijker te maken. Wat vind je hier van?
Blijft de zorg staan: als plaatselijke politieke partijen geen prioriteit leggen bij digitale dienstverlening en dat zelfs niet vastleggen in programma’s en akkoorden, dan gaat het wel erg langzaam!
Ik ben het helemaal eens met Robert. Eindelijk iemand die nadenkt.
Veel gemeenten misbruiken argumenten als identiteit en hoe bijzonder ze wel niet zijn om hun eigen ICT (maar wat mij betreft ook eigen manier van vuilnis ophalen, lantaarnpalen, en noem maar op). Het onderscheidend vermogen van gemeenten zit hem in de bevolkingssamenstelling, ruimtelijke ordening, streekcultuur.
Natuurlijk heeft onze Rijksoverheid boter op zijn hoofd, door het verschil tussen financiering en uitvoering niet te koppelen. Ze gaan nu al die zorgtaken bij de gemeente neerleggen maar met beduidened minder geld erbij. Onder het mom dat gemeenten dat effectiever zouden besteden. Met een beleidsterein ICT kunnen ze dat ook niet, waarom met takken van sport die ze uberhaupt niet doen.
We zouden eigenlijk grondwettelijk de verdeelsleutel van geld naar gemeenten afstemmen op iets objectieve maatstaven, bijvoorbeeld een combinatie inwoners en oppervlakte. Aan de andere kant een het BBP of iets dergelijks. Dan ademen de inkomsten van gemeenten mee met die van de conjuctuur. Maar wel alle taken die centraal beter en goedkoper geregeld worden ook daadwerkelijk centraal regelen. Een groot commercieel bedrijf met 400 vestigingen gaat toch ook niet alle vestigingen zelfstandig van ICT laten voorzien. En ja, er zijn sinds kort samenwerkingsverbanden in shared service centra bij gemeenten en de gemeenten zijn ook steeds groter geworden door gemeentelijke herindelingen. En gaat te traag en kost te veel. Veel gemeentelijke automatisering hangt aan elkaar vast met touwtjes. Dat komt door gebrek aan kennis, inkoopkracht en regievoering.
Ik vind dit wel erg gemakkelijk gezegd: regel het maar centraal dan komt alles vanzelf in orde. Hoeveel centrale projecten zijn er de afgelopen jaren niet mislukt? Het niet opnemen in verkiezingsprogramma’s zegt niet veel. Kijk naar de situatie ter plaatse, wat is de kwaliteit van de ICT in iedere gemeente? In veel gemeenten loopt de digitale dienstverlening heel goed. Tot slot, als er centraal iets geregeld moet worden, wie beredit dan dan voor, wie implementeert zulke systemen en wie doet het onderhoud en srvcie aan die systemen? Binnenlandse Zaken?
och, tis wederzijds.
ik geef ook nix om lokale politiek.
Natuurlijk is het vaak zo dat megalomane centraal geleide rijksoverheidprojecten niet lukken. Maar je hoeft het ook niet direct in een klap goed proberen te doen. Zet alle ICT meuk van de gemeenten maar in 1 data center. Begin langzaam vanaf de onderkant de zaak te stroomlijnen. Dus begin met banale dingen als servers, storage, en networking te virtualiseren. Vervolgens het minimaliseren van operating systemen, databases en ontwikkelomgevingen. Natuurlijk dien je wel een stip op de horizon te definieren, maar geen keiharde stip. Die beweegt en groeit mee met de behoefte marktbewegingen. Je kunt overigens direct heronderhandelingen beginnen met alle leveranciers.Zij zien dat er gestroomlijnd gaat worden en dat bedreigt hun huidige omzet. Keihard afrekenen met een botte inkoper. Het zijn wel onze belastingcenten en aan krokedillentranen hebben we niets.
Er is een verschil tussen het centraal regelen van de ICT en het centraal faciliteren van standaard dienstverlening via geautomatiseerde procedures. Beiden horen naar mijn idee niet op de politieke agenda, maar op de agenda van de gemeentesecretaris en de CIO/IT manager te staan.
In feite gaat het om de vergelijking van het verschil in voorspellend vermogen van organisatiesystemen. Ieder organisatiesysteem presteert op allerlei momenten beter dan een ander systeem (een slechte voorspelling kan bij een te beperkt aantal herhalingen beter uit de bus komen dan een goede). Verder zijn er in de praktijk geen eenduidige criteria wat de besluitvorming nu precies probeert te voorspellen. Je kunt organisatiesystemen daarom alleen maar in experimentele omstandigheden vergelijken.
Nadat je experimenteel hebt vergeleken, kun je mechanismen bedenken die de verschillen verklaren, In praktijksituaties is dat aantoonbaar onmogelijk, maar we doen het voortdurend. We zullen daardoor bijvoorbeeld in de praktijk geneigd zijn het dilemma dat een leek geen experts op hun kwaliteit kan beoordelen -en het belang van het beperken van de schadeomvang als de op zeker moment fout gaat – te onderschatten: dit dilemma doet zich veel vaker voor dan we uit de praktijk voor mogelijk houden. In de IT ben je maar voor een zeer beperkte tijd expert en bovendien op een steeds kleiner wordend vlak.
We kunnen bijvoorbeeld als experiment groepen van experts en leken de voetbaltoto laten invullen. Al heel snel zullen we zien, dat de ex-profs, de trainers, de club managers allemaal slechter presteren dan het gemiddelde van al die groepen inclusief de amateurs en de totale leken. Wel zullen er zich bij de laatste groepen veel meer miskleunen voordoen en daar beoordelen we dan het organisatiesysteem op. Maar – bij een goed opgezet systeem – middelen die miskleunen zich uit terwijl expertise juist aggregeert.
Een belangrijk onderdeel van een goed systeem is, dat het autonoom en van onderaf op onderdelen de besluitvorming delegeert naar centrale expertise of zich daardoor laat adviseren en de besluitvorming dus in eigen hand houdt.
Het wordt eens tijd dat Van Vliet eens van dit stokpaardje afkomt. Het beest is oud en versleten en toe aan pensioen.
Net zo min als gemeenten allemaal samen één burgemeester hebben en één stadhuis delen zullen ze één ict-systeem gaan delen. Dat is maar goed ook.
Het voorkomt dat men het nooit eens wordt wát er in moet, hóe dat er in moet en hoe het eruit moet zien. Mocht dat onverhoopt toch lukken dan zou het een megaproject worden, dat dus gaat mislukken en zwaar over het budget heen gaat. Weg beoogde kostenbesparing!
Het is beter om het de gemeenten zelf uit te laten zoeken. Dat geeft ook een variatie aan oplossingen waaruit de minder toebedeelde gemeenten een keus kunnen maken om ook aan te schaffen. Ook een soort marktwerking.
Lokale autonomie is een nogal eufemistische benaming voor een bestuurlijke kliek die druk is met iPads en Het Nieuwe Werken maar niets van ICT begrepen heeft. Stellen dat politieke partijen (van alle gemeenten) geen aandacht hiervoor hebben lijkt me een nogal domme uitspraak, je enkel baseren op verkiezingsprogramma’s is als de VVD op hun woord geloven.
Idee van minister Tapsterk over provincies en gemeenten is leuk maar tot op heden is project mGBA nog geen daverend succes en of digitaal aangifte doen van belasting nu een goed voorbeeld is lijkt me twijfelachtig. Dat er nog van alles mis gaat bij gemeenten met de ICT valt niet te ontkennen maar hier geldt wel het gezegde: ‘Wie het kleine niet leert doet het grote verkeerd’ want rijks-ICT heeft ook geen vlekkeloos imago.
Centralisatie geeft dus nog geen garantie voor verbetering, verre van dat als ik overweeg dat daarmee de complexiteit toe neemt en innovatie af. IT regie door beter opdrachtgeverschap maar geen eigenaarschap is gewoon een natte scheet in een netje, het gaat om een gebrek aan kennis zoals jezelf al zegt.
Hoeveel IT regisseurs heb je nodig om een kapotte lamp te vervangen?
Geen één want ze gaan gewoon in het donker verder en beschuldigen de leverancier.