Ouderen hebben moeite met de snelheid waarmee de maatschappij digitaliseert. Daardoor blijven alternatieven voor online noodzakelijk. Dat stelt ouderenbond KBP-PCOB na onderzoek onder bijna drieduizend ouderen. De ouderen noemen vijf redenen waardoor ze geen gebruik maken van internet. Ze vinden het te moeilijk, voelen zich te oud, hebben fysieke problemen, wantrouwen internet of geven de voorkeur aan analoge oplossingen.
Dat blijkt uit een (papieren) enquête die onder de ouderen is uitgevoerd. ‘Onze maatschappij gaat er steeds vaker van uit dat iedereen internet heeft. Het klopt dat senioren bezig zijn met een grote inhaalslag, maar ruim een derde (35 procent ) van de 75-plussers gebruikt geen internet en dreigt daardoor buiten de boot te vallen.’ Dat stelt KBO-PCOB, de grootste seniorenorganisatie van Nederland na onderzoek. De organisatie zegt overstelpt te zijn met reacties.
‘Het internetonderzoek van KBO-PCOB maakt veel los onder digibete senioren. Bijna duizend ingevulde papieren enquêteformulieren kwamen terug, samen met stapels handgeschreven notities en brieven over hoe het is om in deze tijd geen internet te gebruiken.’
KBO-PCOB bevroeg ook de senioren die wel online zijn en het bleek dat zij soms minder handig zijn dan gedacht. Er deden in totaal 2.780 ouderen aan de studie mee. Het onderzoek bracht een aantal redenen boven tafel waarom senioren ‘nee’ zeggen tegen internet.
Te moeilijk
Bijna vier op de tien senioren zonder internet gebruiken het niet, omdat ze het te moeilijk vinden. Veel mensen voelen zich er te dom voor, omdat ze bijvoorbeeld alleen lagere school hebben gevolgd. Maar ook hoger opgeleiden hebben er problemen mee. Een respondent zegt: ‘ Als academicus én digibeet met een WAO-uitkering (63 jaar) verkeer ik in een chronische staat van wanhoop en onmacht, doordat ik geen grip heb op het maatschappelijke leven. Vooral bij instanties waar overal telefoonnummers ontbreken.’
Van de senioren die wel online zijn, verwacht maar liefst driekwart dat internetten in de toekomst voor hen steeds moeilijker gaat worden. Onder meer ouderdom en fysieke gesteldheid spelen daarin een rol.
Te oud
Een op de tien senioren zonder internet zegt dat hij of zij te oud is om te internetten. Het gaat dan vooral om 80-plussers. Een reactie: ‘Mijn man regelde alles op de computer, maar hij is pas overleden. Nu doen mijn zoon en schoondochter de belangrijkste dingen. Liever zou ik dat zelf doen, maar met mijn leeftijd van 80 jaar valt dat niet mee.’
Bij de online-senioren neemt de internetvaardigheid af met de jaren. Zestigers geven zich nog een 9 als rapportcijfer voor hun handigheid, maar bij 75 jaar is dat gezakt naar een 5. De redenen: het bedienen wordt te moeilijk (43 procent), gezondheidsproblemen (20 procent), en omdat er niemand meer is om hen te helpen (10 procent).
Fysieke gesteldheid
7 procent van de digibete senioren zegt niet te kunnen internetten door hun gesteldheid, bijvoorbeeld slecht zicht en moeilijkere oog-hand-coördinatie. Van de online-senioren die denken dat ze in de toekomst geen gebruik meer van internet kunnen maken, verwachtten bijna drie op de tien dat dit komt door gezondheids- en fysieke problemen.
Internet niet nodig, want het kan ook op een andere manier
Bijna drie op de tien digibete senioren hebben internet niet nodig, omdat ze alles via telefoon en papier kunnen regelen. Als deze mogelijkheden wegvallen, komen zij en vrijwel alle andere niet-internetters onherroepelijk voor problemen te staan. Voor nu vinden de meesten het leven zonder internet ook fijner. Zoals iemand schrijft: ‘Zitten ze de hele dag met een kromme rug achter de computer. Als ik boodschappen ga doen, maak ik altijd een praatje. Ik ga elke dag een stuk fietsen en vermaak me goed.’
Geen vertrouwen
Ruim een op de tien digibete senioren zegt internet te mijden, omdat ze het niet vertrouwen. Een respondent: ‘Je hoort zo van die rare dingen. Ik wil wel maar ik durf niet. Als ik op een verkeerde knop druk, raak ik in paniek en weet ik niet meer wat ik doe. Nu doet de buurjongen de belastingen.’
Ook bij online-senioren speelt de vrees voor internetcriminaliteit. 3 procent van de senioren is ooit slachtoffer geweest van koop- en/of verkoopfraude via internet. En nog eens 3 procent van de senioren is slachtoffer geweest van een hacker.
Tabletcoaches
KBO-PCOB ziet duidelijk voordelen van digitale oplossingen. Directeur Manon Vanderkaa: ‘Met onze eigen, vrijwillige tabletcoaches geven wij senioren uitleg en leren wij hen wat de digitale wereld kan bieden: ontspanning, contact en gemak. Van social media tot belastingaangifte, van reisplanner tot e-health-toepassingen.’
Alternatief voor online
Alternatieven voor digitale oplossingen blijven volgens de bond noodzakelijk. ‘Van de 440.000 senioren die op dit moment niet online zijn, zeggen ruim 320.000 mensen dat dit hen nooit meer zal lukken. Dat blijkt uit recente cijfers van het CBS. Van hen vindt 99 procent dat de overheid en het bedrijfsleven alternatieven moeten blijven aanbieden voor wie niet digitaal uit de voeten kan. Het merendeel van de digitaal vaardige ouderen onderschrijft dit. Velen van hen verwachten dat internet ook voor henzelf een probleem gaat worden in de toekomst.’
@R.J.:
De tachtigers van nu waren zestigers in 1999, en toen bestond internet ook al. Ze zitten mogelijk al 20 jaar of langer op internet. Maar ook nu kunnen ze vaak nog leren hoe ze hun informatie op het web kunnen vinden. Als ze bv een iPad hebben en zich beperken tot apps met beperkte internettoegang, zoals bv nieuws apps, dan kan er weinig gebeuren.
Het is altijd handig om met de tijd mee te gaan. Trekschuiten bestaan niet meer, het ontkennen van het internet is net zo naïef als het wachten op de trekschuit van Amsterdam naar Haarlem.
Wel weer typisch te zien dat er door sommigen meteen weer in technische oplossingen (OS, hoeveelheid geheugen) gedacht wordt.
Een groot deel van de ouderen hebben angst, en die angst neem je niet 1 2 3 weg, ook niet met tabletcoaches.
Mijn moeder van bijna 80 gebruikt internet om haar digitale krantje te lezen en dingen op te zoeken (hobby, vakanties) maar meer niet. Simpelweg omdat ze bang is dat als ze iets fout doet het haar veel geld gaat kosten. Ze heeft gezien hoe e.e.a. werkt, samen met de (klein-)kinderen dingen gedaan, maar die angst die blijft. Waarom? Omdat ze geen idee hebben wat er gebeurt als ze op bepaalde knoppen drukken.
Maar ik ken ook ouderen met universitaire opleiding die internet vanaf het begin meegemaakt hebben en die soms ook betalingen etc doen met internet. Echter, kennissen van hun zijn slachtoffer geworden van phishing en ze zijn nu als de dood dat hun dit ook overkomt, dus ze beperken zich tot het hoogst noodzakelijke. Gegronde angst of niet, de angst zit er in ieder geval wel in.
Ouderen kunnen en willen best nog wel wat leren is mijn ervaring, maar laten we realistisch zijn: de ontwikkelingen zijn de laatste 20 jaar wel heel hard gegaan. Iemand die 15 jaar geleden met pensioen is gegaan en toen goed overweg kon met windows 95 en internet explorer heeft na zijn pensionering heel wat bij moeten leren wil hij vandaag de dag met een tablet/ of pc om kunnen gaan. De één pakt dit nu eenmaal makkelijk op dan de ander.
Welk besturingssysteem maakt niet veel uit, een browser en een e-mail programma is voor velen al voldoende.
Ermee om gaan is een ander verhaal.
m.i. ben je nooit verplicht om aan de digitale overheid mee te doen, zolang je de pc en internetabonnement niet van de belasting mag aftrekken.
Er zijn niet alleen digibete 75-plussers. Veel jongere mensen zijn functioneel analfabeet, analfabeet of hebben een andere handicap. Dan is de digitale snelweg (voorlopig) ook een stap te ver. Ook voor hen zijn alternatieven nodig en dat is meer een kwestie van organiseren voor mensen dan één van verkopen van techniek.
@Leon van der Zanden: Jij vindt het misschien een idiote reactie, maar ik heb wel degelijk ruime ervaring met 80+ers en de pc..En die ervaringen zijn heel wisselend: mijn moeder van 87 heb ik ooit een jaar of tien geleden een pcgegeven, maar daar heeft ze nimmer aan kunnen wennen: stond te verstoffen in een hoekje met een fraai haakwerkje over het toetsenbord.
Volgende week verkoop ik echter ook een laptop aan een 84-jarige dame. Heel wisselend dus. Ik merk wel dat het bijbenen van de ontwikkelingen bij deze leeftijdsgroep erg moeizaam gaat. Een andere hoogbejaarde dame die ik pc-matig ondersteun was helemaal overstuur toen ze een dreigmail kreeg dat haar account gehackt was en dat ze bitcoins moest overmaken om erger te voorkomen. Haar vertrouwen in de pc was en is ernstig geschonden. Ze vertrouwt het nu toch niet helemaal meer. Ik weet dus wel degelijk waar ik het over heb.
Dit probleem ondervinden wij zelf ook in de regio Enschede. Wij als de Blije Lach (www.blijelach.nl) bieden hiervoor ondersteuning als ouderen hier de behoefte aan hebben.
@Tuijnman: het is inderdaad wisselend. maar niet onmogelijk. Ik sluit me ook erg graag aan bij de stelling van Frank Heikens. Overigens, het gebruik van moderne websites is de afgelopen 4 jaar met de komst van responsive technieken aanzienlijk verbeterd, en dit neemt alleen maar toe. Dus vooral doorgaan met het helpen van de digibeten (ongeacht de leeftijd overigens) digibeet af te raken.
@ Leon: Niet onmogelijk inderdaad, maar ook niet per definitie mogelijk. Veel ouderen van nu zijn opgegroeid in een crisistijd en hebben weinig opleiding genoten. Als ze destijds de stap naar het internet niet hebben gemaakt (en laten we elkaar geen mietje noemen: dat was zeker in de beginfase toch vooral het terrein voor de wat hoger opgeleiden – ik weet nog goed dat ik zelf rond mijn dertigste met een 2400 baud modempje het FIDO-net op moest om mijn ‘mail’ op te halen…) dan maken ze nu die inhaalslag echt niet meer. Die mensen kun je niet in de kou laten staan en schouderophalend aan ze voorbij gaan met ‘had je maar eerder aan dat internet moeten beginnen…’
@ Frank Heikens: Van ‘ontkennen’ van het internet is geen sprake, het is meer een trein die het station al gepasseerd is voor een flink deel van de bejaarden en waar ze niet meer op weten te springen omdat het ze allemaal te snel gaat…
@R.J. Tuijnman
Voor sommigen is internet een gepasseerd station, voor anderen niet. Maak de stappen niet te groot, stel kleine doelen die haalbaar zijn, en accepteer dat niet alles meer haalbaar is.
PaVaKe wil geen OS-en enzo hebben, maar mijn advies aan digibeten die internet op willen is: koop de goedkoopste iPad, laat ‘m door een handig familielid zo minimaal mogelijk inrichten met apps die handig en nuttig zijn (dus geen tweakers apps), Facetimen met de kleinkinderen is bijvoorbeeld veel nuttiger dan email, en Solitair is een betere app om mee te beginnen dan de app van de bank.
Tot slot: internet is geen eerste levensbehoefte voor iedereen, niet op internet zitten is ook een optie!
Ik ga me hiermee wederom niet geliefd maken maar de reacties zijn grotendeels tenenkrommend, het door de strot duwen van digitale oplossingen betreft namelijk niet alleen ouderen. Want het gaat dus niet alleen om senioren zonder internet maar ook om een heleboel mensen zonder mobiel internet, vanzelfsprekendheid dat iedereen over een smartphone beschikt met toegang tot Internet is statistisch gezien voor 40% al een foute aanname.