De Universiteit van Amsterdam (UvA) gaat onderzoeken hoe met behulp van it zoals artificial intelligence (ai) en blockchain betere belastingstelsels zijn te ontwerpen. Het Amsterdam Centre of Tax Law doet dit in samenwerking met overheden en bedrijven. Onlangs traden Microsoft, Netflix en Ernst & Young (E&Y) als partners toe tot dit ambitieuze onderzoeksproject. Ook de belastingdienst van Buenos Aires wil zich bij het initiatief aansluiten.
Doel van het project is een fiscaal systeem te ontwerpen dat goed aansluit op digitale betaalmethoden (cashless), online-platforms en een maatschappij vol nieuwe technologie. Volgens de leider van het onderzoeksproject, prof. Dennis Weber, is veel belastingfraude te voorkomen door de inzet van bijvoorbeeld distributed ledger technologie. In 2018 miste de EU miste 140 miljard euro aan btw-inkomsten waarvan vijftig miljard euro door fraude.
Het huidige belastingstelsel stamt uit een tijd dat de technologie in de kinderschoenen stond. Daardoor blijven veel kansen onbenut. Weber wil daarom de zaak omdraaien: hoe moet je het fiscale systeem inrichten zodat maximaal is te profiteren van alle nieuwe tools?
De Amsterdamse hoogleraar Europees belastingrecht realiseert zich dat het onmogelijk is het huidige stelsel zomaar weg te gooien. Daarom ziet hij de eerste implementaties komen in landen waar nog maar weinig belastingwetgeving bestaat. In het Midden-Oosten bijvoorbeeld kan blockchain een rol gaan spelen in nieuwe btw-wetgeving. Ook Afrika biedt kansen door de afwezigheid van ‘legacy’.
Nog veel onderzoek
Weber verwacht ook een toenemend gebruik van algoritmen om te bepalen of iemand voldoende belasting betaalt over zijn inkomen. Rond ‘explainable ai’ valt nog veel onderzoek te doen. Belastingplichtigen moeten immers weten waarom ai bepaalde beslissingen meet. ‘Dat mag geen black box zijn.’ Verder schuurt ai vaak aan de privacywetgeving. Ook de fiscale behandeling van platforms vereist veel aandacht. Aan de informatie die bijvoorbeeld Airbnb en Uber moeten doorgeven aan de Belastingdienst, hangt een extra kostenpost.
De UvA wil met dit onderzoeksproject op basis van wetenschappelijk onderzoek de nodige bouwstenen aanreiken. Volgens Weber is het ook belangrijk een brug te slaan tussen de doorgaans sterk juridisch georiënteerde fiscalisten en de techneuten. ‘Fiscaal-juristen toonden tot nog toe niet veel interesse in de technologie. Anderzijds begrijpen data-wetenschappers doorgaans weinig van het recht. De behoefte is groot aan mensen die beide werelden kennen.
Dit verklaart ook de belangstelling van techbedrijven als Microsoft om aan het onderzoeksproject deel te nemen. Ze hopen bij de universiteit talenten aan te boren. Behalve onderzoek kent de UvA ook onderwijstaken. Een aantal partners wil ook mensen vrij maken om onderwijs te geven in ontwikkelingslanden waar de digitale economie nog moet worden opgezet.’
Big Tech
De UvA heeft de samenwerking met commerciële partijen in uitgebreide contracten vastgelegd. Zo wordt voorkomen dat Big Tech het onderzoek naar nieuwe belastingstelsels naar hun hand kunnen zetten. Bovendien moeten deelnemende bedrijven alle gedragscodes van de universiteit volgen. De universiteit doet zelf alle onderzoek. De wetenschappers die het onderzoek uitvoeren, hebben ook geen link met de partners. Bovendien worden de bevindingen in onafhankelijke wetenschappelijke tijdschriften gepubliceerd. Als veel verschillende partners zowel uit de private als publieke sector deelnemen zal de beïnvloeding ook minimaal zijn.
Blockchain is alleen interessant als je geen enkele trusted third party hebt. Anders kun je gewoon een standaard database gebruiken. Verder heb je in de privacy wetgeving de right to forget, en wissen uit een blockchain gaat niet. Ik zie dus niet wat de fiscus met blockchain aan moet.
Van geen legacy naar blockchain..
Beter kunnen we het niet maken, wel makkelijker! Persoonlijk ben ik een voorstander van eerlijker maar in de inkomenspolitiek van nemen en geven is dat een illusie, de belasting toegevoegde waarde maakt het eten tenslotte ook niet lekkerder. Wat dat betreft snap ik de opmerking over Afrika, de grootste legacy daar is tenslotte corruptie wat zorgt voor een groot wantrouwen. En betreffende een andere discussie is het interessant dat UvA met contracten probeert te voorkomen dat Big Tech het onderzoek naar nieuwe belastingstelsels naar hun hand kunnen zetten, zou ik dan toch een beetje gelijk hebben over de technocratie?