BLOG – De exponentiële toename in arbeidsefficiëntie – de wet van Moore op arbeid – resulteert in fundamentele verschuivingen in onze economie. Technologieën zoals ai en robotisering verhogen de productiviteit en verschuiven het economisch rendement van arbeid naar kapitaal en kapitaalgoederen. Dit leidt tot een markt waarin consumptie steeds sterker gedreven wordt door rendement uit kapitaal.
- Monopolies als de facto resultaat
Een monopolie ontstaat doorgaans uit bredere marktomstandigheden en niet alleen door het handelen van individuele bedrijven. Een bedrijf dat langdurig subliem presteert, kan daardoor de schijn van een monopolie tegen zich krijgen. Het is cruciaal dat dergelijke dominante posities vanzelf onder druk komen zodra betere alternatieven zich aandienen.
- Dynamische, zelfcorrigerende regulering
Moderne regulering moet automatisch reageren op veranderende omstandigheden. Dit betekent dat regelgeving vooral doelstellingen vastlegt, niet de precieze methoden om die doelen te bereiken. Hierdoor behoudt de markt vrijheid om innovatie te stimuleren. Bijvoorbeeld in het notariaat kunnen kantoren beter zelf systemen ontwikkelen die fraude effectief voorkomen, zonder dat gedetailleerde regelgeving hen beperkt in hun innovatievermogen.
- Financiële meta-regulering en ondernemerschap
Werknemers zullen vaker zelf kapitaal moeten inbrengen om hun arbeid optimaal te benutten. Mislukkingen mogen daarom niet direct hun basislevensonderhoud bedreigen. Arbeidsverbanden worden zo steeds meer gezien als extra kans in plaats van noodzakelijke basis. Dit stimuleert klein ondernemerschap, vergelijkbaar met eerdere perioden van mechanisatie. Financiële instellingen profiteren hiervan door lage drempels en gedeeld risico aan te bieden, zoals bij investeringen in robotaxi’s of schoonmaakrobots.
- Terugkoppeling en marktdynamiek
Innovatie zet de bestaande marktpositie van bedrijven voortdurend onder druk. Een effectief reguleringssysteem voorkomt dat marktleiders niet alleen in hogere mate profiteren van hun bestaande infrastructuur maar daar zonder bias ook hinder van kunnen ondervinden. Veel startups falen niet door slechte ideeën, maar door gebrek aan ervaring en een sterk netwerk, zoals juridisch advies of HR-ondersteuning. Dergelijke structurele nadelen kunnen vergelijkbaar zijn met biases in sportcompetities, waar bijvoorbeeld teams uit afgelegen regio’s nadeel hebben door reistijden, wat talent wegdrijft. Dergelijke bias kan ook ontstaan door slechte regelgeving en marktsituaties die startups belemmeren.
Conclusie
De rol van de politiek is niet om actief in te grijpen in bestaande marktstructuren, maar om dynamische meta-regelgeving empirisch te toetsen in gecontroleerde experimenten. Regels moeten doelstellingen voorschrijven, niet de specifieke methoden, zodat innovatie maximale ruimte krijgt. Dit geldt niet alleen voor sectoren met directe veiligheidsrisico’s zoals de luchtvaart, waar overregulering duidelijk laat zien dat oplossingen nieuwe problemen kunnen veroorzaken. Essentieel is dat ook in andere sectoren inzicht in gevolgen systematisch in wordt voorzien. Gebeurt dit niet, leren we niet wat per saldo het resultaat was en ontstaan mogelijk steeds opnieuw situaties waarin monopolies en inefficiëntie ongemerkt kunnen groeien. Overregulering gaat primair om hoe je reguleert, niet om hoeveel je reguleert. Het is regulering waarin nog te veel invloeden van de waan van de dag doorsijpelen.
Rob Koelmans, directeur MetaMicro Automatisering
