De Nederlandse Digitaliseringsstrategie (NDS) die voorschrijft dat de overheid minder versnipperd gaat werken, werd vlak voor de zomer gelanceerd. De plannen vragen om een gezamenlijke investering van overheid en markt. Tweede Kamerleden maken zich zorgen over de weinige vooruitgang die wordt geboekt. Onder meer over de kosten – mogelijk meer dan één miljard – is nog geen duidelijkheid en migraties naar de Amerikaanse cloud gaan onverminderd door.
Tijdens het Kamerdebat over de NDS op 28 september sprak staatssecretaris Eddie van Marum (Binnenlandse Zaken – Digitalisering) de verwachting uit dat de financiering ervan alleen al voor de overheid boven de één miljard euro uitkomt. Maar dat is een ruwe indicatie. Eind dit jaar komt er meer duidelijkheid, maar het hele plaatje valt pas in het eerste kwartaal van 2026 te verwachten.
Praktijk is anders
Zeer vaag ook was het ministerie van Binnenlandse Zaken over de vorderingen die worden geboekt bij het terugdringen van migraties van overheidsdata naar de Amerikaanse cloud. Aanvankelijk zou het ministerie al vóór de zomer hiervan een beeld schetsen, inclusief de nodige risico-analyses. Maar tijdens Kamerdebat zei staatssecretaris Van Marum pas voor het eind van het jaar meer duidelijkheid te kunnen. Vrijwel de hele Tweede Kamer wil dat die migraties alleen verder gaan als dat omwille van een ongestoorde dienstverlening echt moet. Maar de praktijk is anders.
Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA) concludeerde dat het nog steeds ‘volle vaart vooruit is naar de Microsoft Cloud’, ook wanneer dat helemaal niet noodzakelijk is en data evengoed elders kunnen worden gestald. Zo komen we nergens, aldus Kathmann. Wat dat betreft is de NDS wat zij noemde ‘een dode letter’.
Iedereen zit te tukken en gaat door met de migratie – Barbara Kathmann (GroenLinks-PvdA)
Binnenlandse Zaken verschuilt zich achter het feit dat er formeel nog geen nieuw cloudbeleid is. De NDS is immers nog niet aangenomen. Kathmann vond het argument dat er nog geen beleidsstuk is ‘van de gekken’. Ze zei: ‘Iedereen zit te tukken en gaat door met de migratie’. Ook Jan Valize (PVV) vroeg zich af waarom de uitwerking van het rijksbrede cloudbeleid zo lang moet duren en gestelde termijnen niet worden gehaald.
Staatssecretaris Van Marum verweerde zich door te stellen dat meerdere ministeries hierbij betrokken zijn. En het interdepartementaal overleg duurt langer dan gedacht. Een belemmering is dat de overheid op veel terreinen al sterk afhankelijk is van de Amerikaanse cloud. Volgens Van Marum kunnen we niet alles overboord gooien.
Six Dijkstra (NSC) vroeg hoe het staat met het strategisch leveranciersoverleg autonome cloud, naar voorbeeld van een reeds langer bestaand leveranciersoverleg met Microsoft. Ook hier blijkt weinig schot achter te zitten.
Stem van Nederlandse bedrijven
De VVD vindt dat Nederlandse marktpartijen met één persoon onvoldoende vertegenwoordigd zijn in de NDS-Raad. Martijn Buijsse wil dat er een tweede vertegenwoordiger bij komt die de stem van Nederlandse bedrijven kan laten horen, met name waar het gaat om het versterken van de digitale autonomie. Het behalen van de NDS-doelen vraagt om nauwe samenwerking met marktpartijen uit Nederland en Europa, aldus de VVD.
GroenLinks-PvdA, NSC, D66, Volt, PVV en VVD vinden dat Binnenlandse Zaken waaronder de NDS valt, best wel eens wat meer druk kan zetten. Van Marum wees er in dit verband op ‘geen absolute doorzettingsmacht te hebben’. Meerdere Kamerleden vinden dat de uitwerking van de NDS in een moeras van vrijblijvendheid blijft steken.
Digitale Dienst
Martijn Buijsse (VVD) constateert dat er in de NDS veel open einden zitten. De VVD noemt de aanpak van artificiële intelligence (ai) in die strategie te pover. Vooral in de gezondheidszorg kan er meer gebeuren.
GroenLinks-PvdA, D66 en NSC pleiten voor de oprichting van één Digitale Dienst met mandaat, capaciteit en voldoende middelen om overheids-ict te centraliseren. Samenvoeging van diensten als SSC-ICT, Logius en Dictu leidt tot meer efficiëntie, zo is de achterliggende gedachte. Een motie vraagt om dit samen met de partners van de Nederlandse Digitaliseringsstrategie vorm te geven. De VVD vindt dat it-agentschappen beter kunnen samenwerken. Met drieduizend ict-vacatures bij de rijksoverheid is een meer geïntegreerde aanpak hard nodig.
Omnibus
Henk Vermeer (BBB) maakt zich hard voor een zogenaamde Digitale Simplificatie Omnibus. Volgens hem wordt de verbetering van de arbeidsproductiviteit in de EU momenteel belemmerd door een overmaat aan digitale wetgeving. Een omnibuswet voor digitaal versimpelt niet alleen, maar hervormt ook daadwerkelijk. Vermeer diende een motie die het kabinet opdraagt om een actieve rol te spelen in het proces naar een omnibus. Niet alleen de AI Act, maar ook de AVG dient hierin uitdrukkelijk te worden meegenomen.
Opvallend dat het CDA afwezig was tijdens het debat en ook in de aanloop daar naar toe weinig inbreng had.
Lees ook: Tweede Kamer vraagt om meer controle licentiekosten overheid
