Paul Frissen, hoogleraar bestuurswetenschappen aan de KU Brabant, mag graag grappen maken over Defensie. "Wilden ze een onverslaanbaar systeem, financierden ze per ongeluk de anarchie van internet."
Iets dergelijks zou ook wel eens kunnen resulteren uit ‘scheduling’- en competentiemanagementsystemen, strak ingevoerd vanuit de behoefte aan ‘command’ en ‘control’, en met als onbedoeld en onverwacht gevolg: meer autonomie op de werkvloer.
Ik zal me nader verklaren. Het mooie van elektronische ‘human resource’-systemen (hr) is dat ze de gelegenheid bieden om het persoonlijke ervaringsportfolio van medewerkers weer te geven en toegankelijk te maken voor collegae. Hierdoor kan bij het vormen van een projectteam snel gezocht worden binnen de organisatie waar reeds expertise aanwezig is. En zo is ook snel te constateren dat er behoefte is aan uitbreiding van bepaalde expertise. Het kennisbeheersysteem van diezelfde organisatie laat dan weer zien welke projecten er zoal gedaan zijn op het betreffende gebied. Hierdoor is ook duidelijk waar een ervaren coach aanwezig is, opdat er snel geleerd kan worden. Ook het aanbod van relevante opleidingen is toegankelijk, en is te boeken en te volgen via dat zelfde systeem.
Efficiënter en effectiever kan het bijna niet, zou je zeggen. Maar het leuke in het leven is dat er altijd verschillende dingen tegelijk gebeuren. Onvermoede en onverwachte neveneffecten zijn vaak het zout in de pap.
Terwijl de hr-functie (als laatste) ook toe is aan slim gebruik van ict, verandert de wereld buiten de organisatie rustig door. Het is verstandig om die ontwikkelingen te blijven volgen. Naast informatisering is er immers ook individualisering.
Bij het volgen van die andere, niet technische, trends worden we geholpen door deskundigen uit aanpalende gebieden.
Zo kan ik iedereen aanraden om de sociologische analyses van het Sociaal Cultureel Planbureau te volgen. Directeur Paul Schnabel heeft een goede pen en kan vaak in een column al een wereld voor mij openen.
Maar de beste deskundigen zijn degenen die hebben laten zien dat ze echt kunnen voorspellen. Een van hen is Charles Handy. Hij voorzag al in de jaren tachtig dat er veel zelfstandigen zonder personeel zouden komen. Toen waren we nog maar net bezig om de pensioenbreuk eens nader te bezien en te duiden als belemmering van mobiliteit op de arbeidsmarkt.
Voor mij reden genoeg om ook zijn laatste boek snel ter hand te nemen.
In de The Elephant and the Flea beschrijft hij zijn leven door de bril van de portfoliowerker, van de vlo dus. De metafoor van de olifant gebruikt hij waar anderen het minder flatteus wel over dino’s hadden.
Handy beschrijft een wereld waarin steeds meer professionals als vlooien zullen acteren. Vlooien die weliswaar voeding halen uit de olifant, maar verder hun eigen, zelfstandige leven leiden. Ze kennen hun competenties, en maken die te gelde. Tegelijkertijd werken ze zorgvuldig aan het onderhouden en uitbreiden van die competenties. Maar dat noemen we dan geen carrière…
Nu neem ik van Handy – al was het maar uit respect voor de ‘grand old man’ – veel aan. Desondanks heb ik een paar vragen. Handy zelf geeft al aan dat hij zich ondanks zijn goeroe-status nu ook weer niet helemaal kan vergelijken met de gemiddelde professional. Hij ging pas weg bij Shell toen hij al een paar boeken op zijn naam had staan. En hij realiseert zich heel goed wat hij bij datzelfde Shell wel allemaal heeft kunnen leren. Zo’n ‘olifant’ biedt leeromgevingen te over, waar je als kleine zelfstandige niet aan kunt tippen. Ik ben het dan ook niet direct met hem eens als hij alle jonge mensen aanbeveelt om maar geen aansluiting meer te zoeken bij een olifant.
Ik denk dat het anders zal gaan. En hier is dan de link met e-hr. Want dankzij die mooie ‘command and control’-systemen van e-hr kun je als vlo binnen een organisatie ook heel goed werken aan je persoonlijk portfolio. Want als je van onder naar boven gaat redeneren, dan stellen allerlei systemen medewerkers in staat om intern te shoppen, de leuke projecten te zoeken waaraan zij willen werken, evenals de inspirerende collega’s met wie ze dat samen willen doen. Kortom, ik denk dat er nog heel wat te ‘zappen’ valt binnen die olifant.
Tenslotte is niet iedereen ondernemer genoeg om de kleine zelfstandige uit te hangen, en daar is ook niets verkeerd aan. Maar ik raad organisaties van professionals wel aan om eens door dit brilletje naar hun populatie te kijken. En om de e-hr-systemen meteen maar zo in te richten dat ze voor deze beweging klaar zijn.
Dat zou wel eens een hele goede manier te zijn om de echte toppers te binden.
Zo biedt je hen immers het beste van beide werelden.
Trude Maas is president van de Hay Vision Society en belast met diensteninnovatie. Lid van de Eerste Kamer voor de PvdA en commissaris bij onder meer ABN/Amro en Tryllian.
