IT-dienstverleners: tijd voor een vliegdekschip

De Nederlandse economie begint zich eindelijk te herstellen. Bedrijven kijken weer vooruit en zien dat de toekomst in digitalisering ligt. Zelfs de Nederlandse it-markt laat groei zien. In de media wordt ook nog eens volop gesproken over dramatisch oplopende tekorten op de arbeidsmarkt. Maar voor de grote it-dienstverleners in Nederland/Benelux die onderzoeksbureau Pb7 ieder kwartaal volgt, gaat de vlag niet uit. Waar de ene leverancier de krimp weer weet terug te dringen, dit kwartaal KPN, een ander zowaar weet te groeien, Capgemini, blijkt bij de andere dienstverlener, CGI, de krimp toch niet tot staan gebracht.

Onze dienstverleners verdienen hun boterham voornamelijk in een ‘Rode Oceaan’. Volgens Wikipedia staat de Rode Oceaan voor ‘de bestaande marktruimte met bestaande spelers en regels, waarin de spelers elkaar hard beconcurreren in een poging zo veel mogelijk van de markt te veroveren. Doordat de ruimte beperkt is, kan dit uitmonden in moordende concurrentie en als gevolg hiervan van het figuurlijk vloeiende bloed, de Rode Oceaan.’

‘Het probleem is niet alleen dat de oceaan rood is’, merkt Pb7eigenaar Peter Vermeulen op, ‘maar dat deze ook krimpt. De krimp is deels het gevolg van concurrentie uit lagelonenland en vooral steeds meer het gevolg van de automatisering van de automatisering die we in allerlei tools en vooral de cloud en aanverwante technologie terugzien.’

Het gaat hier volgens Vermeulen niet om een omkeerbaar proces. ‘Een belangrijk deel van de it-dienstenmarkt verandert van handjes in een (echte) dienstenmarkt. Voor de dienstverleners die we volgen, bevindt het zwaartepunt van de omzet zich op dit vlak. Ze willen niets liever dan omschakelen naar een Blauwe Oceaan-strategie, maar dat is nog niet zo eenvoudig.’

Blue Ocean

‘De Blauwe Oceaan’, aldus Wikipedia, ‘staat voor de nog onbekende en onontgonnen marktruimte, waar dus ook nog geen concurrentie aanwezig is. Hier creëert men marktruimte, in plaats van er met anderen om te vechten. Doordat de marktruimte nieuw is, zijn ook de regels nog niet vastgelegd, hetgeen kansen biedt die in de Rode Oceaan niet bestaan.’

Er zijn volgens Vermeulen it-dienstverleners die behoorlijk effectief blauwe oceanen bezeilen en hierdoor jaar-op-jaar een mooie omzetgroei laten zien. ‘Onze dienstverleners vallen niet onder deze categorie. Ze gaan weliswaar op zoek naar blauwe oceanen, weten dankzij de nodige focus deze te vinden en slagen er ook in om deze te bezeilen met een specifieke aanpak of oplossing. Maar hoe goed deze kleine bootjes het vaak ook doen, het is onvoldoende om te compenseren voor de structurele krimp van de core business. De blauwe oceaan van it-dienstverlening is vooral te vinden in de digitale agenda van organisaties: in de innovatie en disruptie van bedrijfsprocessen en -modellen, daar waar de impact van technologie zo groot is, dat het bepalend is voor het concurrerend vermogen.’

Kerende olietanker

In gesprek met deze dienstverleners hoort Vermeuilen vaak dat ze zich voelen als een tanker die aan het keren is: heel langzaam, maar uiteindelijk komen ze er wel. ‘Voor een belangrijk deel is dat onjuist. Een private cloud inrichten en beheren voor een klant is een mooi project, maar is er vooral op gericht op de behoefte aan verwerkingskracht en opslag goedkoper in te vullen. Het gaat dus om omzetkannibalisatie, hopelijk ten koste van andermans handjesomzet, waar je als leverancier in mee moet, maar waar moeilijk een groeistrategie op kan worden gebaseerd. Of neem het verplaatsen van werk naar lagelonenlanden: het verbetert de concurrentiepositie van de organisatie, maar biedt als belangrijkste meerwaarde voor de klant dat hij met minder budget af kan.’

De toegevoegde waarde voor de ‘digitale agenda’ van dergelijke omschakelingen is volgens Vermeulen beperkt tot het bouwen van een solide, flexibel en betaalbaar platform waar bovenop de digitale agenda kan worden gerealiseerd. ‘Daarboven op bouwt de afnemer aan oplossingen waarmee ze zich kunnen onderscheiden van concurrenten. Bij steeds meer grote (afnemer)organisaties ontstaat het besef dat ze dat dicht bij zich moeten houden. De regie hoort binnen de organisatie en het belang van kennisopbouw is groot. Projecten die uitbesteed worden, zijn veelal kleiner van omvang en dienen gepaard te gaan met een sterke kennisoverdracht. De waarde van dergelijke projecten is hoog en voor een goede uitvoering wordt graag een premium prijs betaald.’

Vliegdekschip

Maar dan wordt volgens Vermeulen van de dienstverlener wel een hoge toegevoegde waarde verwacht. ‘Die dient over diepgaande sectorkennis te beschikken, nieuwe ideeën mee te kunnen brengen en uiteraard over de juiste technologische kennis te beschikken. Voor een leverancier wordt het onmogelijk om alles voor iedereen te zijn; toch een beetje het traditionele businessmodel van onze dienstverleners. Microfocus is noodzakelijk en dat is nu eenmaal niet te realiseren op een te groot aantal gebieden.’

Het is voor een tanker moeilijk manoeuvreren op een blauwe oceaan, zo meent Vermeulen. ‘Wie er een vliegdekschip – microfocus jagers op een solide platform – van weet te maken, heeft een kans. Lukt dat niet, kan je nog proberen de grootste tanker te worden in de rode oceaan. En daarmee ligt een grote consolidatieslag in de sector op de loer.’

Prestaties vierde kwartaal

In het vierde kwartaal ziet Pb7 de positieve impact van het voorzichtige herstel van de economie. Vermeulen: ‘We zien nog altijd een krimpende gezamenlijke omzet, maar deze krimpt organisch met ‘slechts’ 2,9 procent, de kleinste krimp sinds het tweede kwartaal van 2011 alweer.’

De organische krimp voor geheel 2014 komt volgens Pb7 uit op 4,5 procent. Daarmee is sinds 2008 de gezamenlijke omzet inmiddels met 31 procent afgenomen op organische basis. Voor het komend jaar lijkt het er volgens Pb7 op dat krimp wederom waarschijnlijk is, zei het dat die waarschijnlijk weer wat minder zal zijn als in 2014.

KPN IT Solutions

KPN ziet de omzet van ITS eindelijk weer een klein beetje stabiliseren. In het vierde kwartaal daalde de omzet in vergelijking met vorig jaar met een kleine 4 procent. Dat is een hele verbetering in vergelijking met de krimp voor geheel 2014 van maar liefst 10 procent.

De vlag werd dan ook niet uitgehangen. Integendeel, een stevige reorganisatie is ingezet binnen de gehele zakelijke markttak van KPN. Er wordt binnen ITS hard gewerkt om de leidende positie te consolideren en uit te bouwen op het vlak van infrastructuurdiensten, zeg maar het infrastructuurplatform. Het doel is uiteindelijk, zo verwacht Pb7, om de grootste tanker in de rode infrastructuuroceaan te worden. Moeilijk, maar niet onmogelijk.

Atos

Atos Benelux blijft zwoegen onder het verlies van grote contracten bij KPN en ING. Naar schatting was de organische krimp dan ook 7 procent in het vierde kwartaal. Dankzij de overname van Bull bleek de totale krimp beperkt tot 4 procent. Voor het gehele jaar is de autonome krimp 7,6 procent.

Hoewel Atos een breder portfolio heeft dan KPN ITS, geldt ook voor Atos dat men, ondanks alle investeringen in nieuwe (technologische) kennis, allereerst de grootste tanker in de rode oceaan probeert te worden. Atos gaat dan ook door met het doen van grote overnames zoals Bull en Xerox ITO, waarbij de focus overigens niet op de Benelux ligt.

CGI

CGI CEE (meer dan 60 procent van de omzet uit Nederland) heeft een paar stabiele kwartalen achter de rug, maar zag in het vierde kwartaal de omzet ineens met 4 procent krimpen. Aflopende projecten wist men in het laatste kwartaal onvoldoende te compenseren met nieuwe contracten. Ook voor CGI blijft het moeilijk om de focus op nieuwe hoogwaardige oplossingen te compenseren voor de verliezen op de rode oceaan.

Capgemini

Groei! Capgemini groeide in het vierde kwartaal in de Benelux en wel met 2,3 procent. Capgemini begint te profiteren van het commerciële succes een jaar geleden op het gebied van outsourcing, zoals bij het Kadaster. De managed services-tak groeide over het gehele jaar in de Benelux met bijna 17 procent.

Capgemini profiteert als uitdager op de outsourcingmarkt voor infrastructuren van de opkomst van nieuwe technologie, waarbij de traditionele marktleiders moeite hebben om hun klanten te overtuigen dat ze het ook anders kunnen. Met een krimp over 2014 van 0,6 procent en een stabiele Sogeti, geeft dit wel aan dat er weer een flinke veer bij de applicatie- en adviesclubs is gelaten. Ook Capgemini investeert in innovatieve blauwe oceaan-proposities, maar is en blijft voornamelijk een tanker op een rode oceaan.

Ordina

Ordina begon het jaar vol goede moed met een omzet die zich stabiliseerde. Maar of het nou door de uitzending van Zembla of door een tegenvallende markt kwam, in de tweede helft van het jaar ging Ordina flink onderuit. De laatste twee kwartalen stelden behoorlijk teleur, met een krimp van 5 procent in het derde kwartaal en bijna 6 procent in het vierde kwartaal. Dat daarbij de krimp maar heel beperkt uit de overheidssector kwam, maar juist sterk uit de zakelijke markt en de zorg, baart zorgen.

Ook de duidelijke afname van de medewerkerstevredenheid en een verloop van maar liefst 16 procent, geeft aan dat het niet lekker loopt. Misschien wordt het tijd dat Ordina, net als met Clockwork, weer meer merken in de markt zet en profileert. Ook met een oranje tanker is het moeilijk manoeuvreren.