Ik vraag me af of IBM ooit in het reine zal komen met de PC. Zelfs nu nog komt in advertenties het woord 'IBM-compatible' voor. Toch heeft IBM nauwelijks iets bijgedragen aan de PC van vandaag. Alleen de oude ISA-bus wordt nog steeds gebruikt, maar dat zal niet lang meer duren nu steeds meer nieuwe producten voldoen aan de PC-98-specificatie en 'plug-and-play een must is.
De enige innovatie sinds de AT was de MCA-bus, maar die werd ondanks de technische superioriteit geen standaard. Dat kwam doordat IBM belachelijke licentievoorwaarden aan de klonenbouwers stelde. Helaas moesten we het tot de introductie van de PCI-bus doen met de verschrikkelijke Eisa-bus. Als MCA er wel was gekomen, dan hadden we al jaren geleden plug-and-play gehad. IBM heeft niemand een plezier gedaan met dat fiasco. Ook heeft IBM nauwelijks invloed gehad op de PC-98-specificatie; de nieuwe bussen PCI, USB en Ieee 1394 zijn bedacht door Intel en Apple. Zelfs Microsoft, een software-leverancier, heeft meer invloed gehad dan IBM.
Ondanks alles heeft IBM een enorme productiecapaciteit. Het bouwt nog altijd PC-producten volgens industriestandaarden, en dat zal best pijn doen. De zaken gaan echter verre van voorspoedig. Het laatste verbijsterende nieuws is dat - na een sanering van 1 miljard dollar - de PC-divisie alweer 1 miljard dollar verlies geleden heeft. Het probleem is duidelijk. IBM heeft vooral in de zakelijke markt een reputatie hoog te houden en moet kwalitatief hoogwaardige producten maken, waarvoor hoge prijzen gevraagd kunnen worden. Maar PC's gaan slechts twee tot drie jaar mee, en niemand is bereid voor een hogere kwaliteit ook hogere prijzen te betalen. Neem de oude PS/2's, die vergeleken met PC-klonen van een andere kwaliteitsplaneet leken te komen. De goedkopere PC's van Compaq en Dell zijn voor de meeste toepassingen degelijk genoeg. Alleen als het om servers gaat, zijn gebruikers bereid meer te betalen voor hogere kwaliteit, en in die markt slagen leveranciers als Compaq en HP erin sneller op de vraag van de klant te reageren. IBM en HP moeten oppassen dat ze niet gaan concurreren met andere, meer winstgevende server-producten, een spel dat HP beter lijkt te spelen dan IBM.
De oplossing voor IBM is pijnlijk eenvoudig. Schrijf de productie van PC's maar af en maak gebruik van leveranciers die zich hebben gespecialiseerd in goedkope productie. IBM is goed in het efficiënt produceren van hoogwaardige apparatuur, maar het fabriceren van goedkope massaproducten als PC's gaat ze slecht af. IBM verkoopt enorme aantallen systemen en bevindt zich in de positie om de zakelijke klanten ook van PC's te voorzien. Als die PC's goedkoop worden ingekocht en van een IBM-label worden voorzien, is de winstmarge gegarandeerd, zij het niet al te hoog. De klant merkt niet dat de PC niet door IBM zelf is gebouwd. Sterker nog, de klant zal liever bij IBM inkopen dan bij de leverancier zelf, omdat van IBM een zekere kwaliteitscontrole verwacht mag worden.
Er zijn een paar kandidaten voor deze markt. IBM kan zaken doen in het Verre Oosten, waar ze met open armen zullen worden ontvangen om de haperende economie een impuls te geven. Er zijn in Azië enkele betrouwbare leveranciers met een goede reputatie, zoals Acer of Toshiba. Ik kan in Europa geen kandidaten verzinnen, omdat Siemens, Olivetti en Philips dezelfde problemen hebben als IBM. Uiteindelijk zal het wel een Amerikaans bedrijf worden, namelijk Dell. De andere grote PC-leveranciers mogen misschien ook even meekijken, maar IBM heeft op dit moment met Dell al een technologie-overeenkomst van 16 miljard dollar gesloten - geen idee waarvóór overigens, maar het plaatst Dell in een fantastische positie. Dell is wel te porren voor zo'n kans, omdat de PC-markt over zijn hoogtepunt heen is en zoals gebruikelijk in dat soort situaties een prijsoorlog te verwachten is. Dat betekent behoud van marktaandeel, maar een lagere winst. Dell en Compaq hebben allebei al een winstwaarschuwing afgegeven.
Compaq zit in een ander schuitje dan Dell. Met de overname van Tandem en Digital positioneert Compaq zich als concurrent van IBM, HP en Sun. Compaq is nog steeds een PC-leverancier, maar IBM voelt zich bij Compaq net zo min op zijn gemak als bij HP.
Er zullen best IBM'ers zijn die de dag betreuren dat de PC werd geïntroduceerd. Met de miljardenverliezen van nu vraag ik me af of die business ooit winstgevend is geweest. Het heeft in elk geval een paar geduchte concurrenten opgeleverd; Microsoft en Compaq zijn twee niet onbekende voorbeelden. Als IBM zich nu uit de PC-markt terugtrekt, spint Dell daar op de middellange termijn garen bij, maar op langere termijn zijn de zaken nog steeds problematisch. De netwerkcomputer komt eraan.
