In 2019 is een vooronderzoek gestart naar het ‘slim’ anonimiseren van uitspraken door middel van kunstmatige intelligentie ofwel ai. Daaruit komt naar voren dat een ai-anonimiseringstool in complexe uitspraken uitkomst biedt. Vervolgens is er een opdracht aanbesteed en een leverancier geselecteerd, meldt de Raad voor de Rechtspraak.
De komende maanden worden de algoritmes van de tool getraind met data van uitspraken. Zo leert de software persoonsgegevens herkennen. Ook wordt gekeken of de tool dezelfde uitkomsten haalt als in het vooronderzoek. Toen bleek dat een anonimiseringstool ongeveer negentig procent van de persoonsgegevens herkent. Ook wordt onderzocht of de ai-tool de huidige, vooral handmatige anonimisering van documenten kan vervangen.
‘Het blijft vervolgens nodig om handmatig de uitspraken te valideren en controleren’, voegt de bestuursorganisatie achter onder meer elf rechtbanken en vier gerechtshoven toe.
2022 landelijke uitrol?
Volgens de Raad zijn openbaarheid en transparantie ‘kernpunten’ van de rechtspraak. Advocaten beschikken nu alleen over uitspraken die gepubliceerd zijn op Rechtspraak.nl. Maar momenteel komt maar vijf procent online (zie kader). Als vonnissen vaker openbaar zijn, kan er meer externe controle en onderzoek plaatsvinden en komen trends in beeld.
De Raad hoopt door die slimme digitaliseringsslag de publicatiegraad van vonnissen te verhogen en te versnellen. Ook verwacht de Raad, mits de experimenten een positieve uitkomst hebben, in de loop van 2022 te starten met een gefaseerde landelijke invoering van de ai-tool voor het anonimiseren van vonnissen.
Problemen ict-projecten
Naast de privacy-uitdagingen bij de publicatie van uitspraken, kampt de rechtsketen met grote ict-uitdagingen. De afgelopen jaren liepen meerdere grote ict-projecten in de soep. Dat leidde tot vertraging van digitalisering en budgetoverschrijdingen van miljoenen euro’s aan gemeenschapsgeld.
Het rechtsorgaan werkt ‘na de ervaringen uit het verleden’ aan stapsgewijze digitalisering in de verschillende rechtsgebieden. Dit traject staat daar evenwel los van, laat de woordvoerder desgevraagd weten.
Driekwart uitspraken online
Henk Naves, voorzitter van de Raad voor de Rechtspraak meldde eind mei 2021 in een interview met NRC dat binnen tien jaar tijd driekwart van de vonnissen online beschikbaar moet komen. Een grote stap, omdat het percentage nu op vijf procent staat.
De doelstelling hangt samen met de Wet open overheid. Daarin staat dat beleidsstukken van overheden openbaar toegankelijk moeten zijn. Voor de online-publicatie van die stukken moet voldaan worden aan privacyregels zoals vastgelegd in de AVG. Dat vormt bij stukken waarin privacygevoelige data staat een grote uitdaging voor overheden.
Reacties
Misschien is dit ook een leuke tool voor het OM. Het OM stuurt regelmatig gegevens en foto’s van onder meer vermeende slachtoffers en bedreigde mensen naar verdachten en aangeklaagden. Zo heeft het OM gegevens van een van de kroongetuigen wel 3 keer achter elkaar verspreid naar de advocaten van de verdachten. Ook heeft het OM thuisadressen van werknemers van een door drugscriminelen gechanteerd fruitbedrijf toegevoegd aan het strafdossier. Het bedrijf heeft gevonden partijen drugs, die door de criminelen te laat uit de lading zijn gehaald, aan de politie overhandigd. De adressenlijst van de werknemers is doorgestuurd naar verdachten, waarvan één in vrijheid de strafzaak mocht afwachten. Er is gedreigd met het liquideren van ‘een willekeurige medewerker’, als er niet 1,2 miljoen euro compensatie zou worden betaald. De werknemers krijgen te maken met brandstichting en een handgranaat bij de voordeur. Handmatige nacontrole blijft natuurlijk wel zo handig.