"De keuze voor het ontwikkelen van een eigen feittype-encyclopedie is een offensieve strategie die voor dit soort problemen meer – blijvend – soelaas kan bieden", schrijft Deny Smeets naar aanleiding van het 2000-probleem.
Wordt het 2000-probleem de klap van de eeuw? Zo ja, voor wie? Voor de gebruikers of voor de leveranciers? Of blijkt het niet meer te zijn dan een losse flodder die met veel communicatiegeweld is afgeschoten? Na diverse publikaties, ook in de landelijke pers, vreest iedereen die de verantwoording draagt voor meer dan 100 kloc’s (kilolines of code) de klap van de eeuw. Feitelijk is slechts sprake van één kleine wijziging: de aanpassing van het datumformaat. Kan één domeinwijziging die klap van de eeuw veroorzaken?
Iedere organisatie moet het probleem serieus aanpakken en oplossen, om de mogelijke schade te voorkomen of te beperken. De oorzaak van het probleem is echter minstens zo belangrijk. Wat is dat ‘foutje’ van de eeuw? Het betreft immers slechts één domeinwijziging van één feittype: het formaat van de datumaanduiding met bijbehorende operatoren.
In de huidige systemen is kennelijk het specifieke feittype (de datumaanduiding) op willekeurige plaatsen (in de regels code) en manieren (formaten) in willekeurige berekeningen (procedures) beschreven en aldus vastgelegd. Willekeurige programmeurs bepalen die formaten, in een willekeurige taal en codeerstijl, op willekeurige tijden in de levenscyclus van een softwareprodukt (inclusief veranderende omgeving).
Offensieve strategie
De oplossing wordt nu gezocht in het terugzoeken en herstellen van de in het verleden gehanteerde willekeur. Dat is een defensieve strategie zonder gegarandeerd succes. De keuze voor het ontwikkelen van een eigen feittype-encyclopedie (datadictionary) is een offensieve strategie die voor dit soort problemen meer – blijvend – soelaas kan bieden. Verandering van feittypen is inherent verbonden aan (evolutionaire) ontwikkeling van informatiesystemen die tijdens hun levenscyclus veranderingen ondergaan.
Als we in een systeem alle feittypen eenmalig beschrijven en vastleggen kunnen we de genoemde willekeur beteugelen. Er blijft dan in de verwerkingsprocessen van gegevens desalniettemin nog veel te coderen over, waarbij richtlijnen de mogelijke willekeur moeten inperken. De klus is geen sinecure en brengt ongetwijfeld herontwerp van (deel)systemen met zich mee. Het biedt wel een betere investering voor de toekomst dan de methode die de defensieve strategie kiest en slechts symptomen bestrijdt.
We kunnen de ontwikkelaars van cpm als voorloper van Dos en Windows met het oog op 16 Kbyte intern geheugen en diskettes van maximaal 160 kbyte niet kwalijk nemen dat ze rond 1978 hun formaatkeuze voor de (systeem)datum tot enkele bytes beperkten. Voorouders van deze systemen woekerden nog meer met de beschikbare opslagruimte. Maar je mag toch in elk geval aannemen dat voor alle systemen opgeleverd vanaf 1990 (en zelfs vroeger) de ontwikkelaars en leveranciers met een vooruitziende blik het datumformaat correct geïmplementeerd hebben. Zijn er al discussies over aansprakelijkheid met leveranciers gevoerd? Zijn de vrijwaringsclausules grondig nagekeken?
Intensievere problemen
Berekeningen en schattingen met betrekking tot het herstel van het ‘foutje’ van de eeuw lopen uiteen. De pessimistische scenario’s doen het ergste vermoeden. Tot zelfs 50 procent van alle informatici zouden in stelling gebracht moeten worden om het probleem te bestrijden. Zelfs dan schijnen de jaren die ons nog resten krap bemeten. Met het beperkte aanbod van informatici op de arbeidsmarkt en de ramingen van de toenemende vraag is nog geen rekening gehouden.
Uit een bij die schattingen gehanteerde berekeningswijze blijkt dat sommige gebruikers ruim voor de vorige eeuwwisseling (1900) moesten beginnen met de conversie.
Een klus van het type 2000-probleem hebben we net, sinds tien april, achter de rug. Met miljoenen gebruikers en complexer van karakter, omdat behalve het formaat ook een conversie in het spel was. Ik heb geen klap gehoord, en we kunnen nu allemaal tot tien tellen op ons telefoontoestel.
In de nabije toekomst zal de invoering van de Euromunt in 1998 intensievere conversieproblemen met zich meebrengen dan de wijziging van het datumformaat voor het jaar 2000. Komt de klap van de eeuw dan toch twee jaar te vroeg?
Deny Smeets, afdelingsdirecteur Informatica, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen