Het is al zo’n vijftien jaar geleden dat vakbladen wekelijks ‘heet nieuws’ brachten van het gemeentelijke administratief-automatiseringsfront. Sinds die tijd heerst er een serene rust. Maar wat schetst mijn verbazing, schrijft Harrie Gooskens, bij het lezen van ‘Computable’ van de afgelopen weken; gemeentelijke automatisering lijkt weer ‘hot’ te worden.
De commissie Snellen lijkt met haar idee van een centraal ontwikkeld nieuw GBA-systeem, het vuurtje op de redactie aangewakkerd. Prompt zien we reacties zoals die van Maarten van den Broek ‘Burgers in de kluis’ en het rondetafelverslag ‘Te geef: overheidssoftware’ (Computable, 29 juni en 6 juli).
Maar van hetgeen je dan leest gaan je de haren als lokale belastingbetaler en ict’er wel recht overeind staan. Arre Zuurmonde zegt over het idee van software die de centrale overheid beschikbaar stelt aan de lokale overheid: "Ik geloof niet in gratis. De overheid moet uitkijken dat zij de markt daarmee niet verstoort." Van den Broek beoordeelt het plan Snellen op het eerste gezicht als een aantrekkelijk concept, maar het heeft volgens hem ook nadelen: "Ten eerste hanteren niet alle gemeenten dezelfde infrastructuur. Het ziet er immers naar uit dat op een termijn van een jaar of vijf het merendeel van de gemeenten zal werken met Oracle of SAP als software-infrastructuur."
Dergelijke uitspraken doen me denken aan de geluiden waarmee de gemeentelijke regionale centra twintig jaar geleden gemeenteland benaderden. Particuliere leveranciers op de gemeentemarkt zouden het niet redden en als een gemeente graag eigen computers aansloot op de mainframes bij de centra, dan waren de IBM 8100, de Philips P7000, de EGS en Data Union de producten bij uitstek. Nota bene producten die in het bedrijfsleven massaal werden vervangen door ‘multi user’ midrange-computers die niet hoefden te worden aangesloten op het mainframe. Een gedecentraliseerde GBA was helemaal ondenkbaar. Alsof de gemeentelijke informatie- en communicatietechnologie in de verste verte niets gemeenschappelijk had met de ict in andere maatschappelijke sectoren.
Decentrale GBA
Tien jaar later waren de gemeentelijke centra van de landkaart verdwenen. Ze waren opgeslokt door de particuliere leveranciers en elke gemeente werkte met een of meerdere zelfstandige eigen midrange-computers. De gedecentraliseerde GBA was een feit. Maar de geschiedenis lijkt zich te herhalen, want vandaag zijn het de gevestigde particuliere leveranciers die verkondigen dat er geen andere gemeentelijke ict-markt meer mogelijk is dan de markt die wordt beheerst door twee spelers. Hebben zij de macht om een goed idee van de commissie Snellen te torpederen zoals destijds de regionale centra dachten het GBA te kunnen torpederen?
De commissie Snellen komt met haar plan op het juiste tijdstip. In andere sectoren van de wereldeconomie komt EAI (Enterprise Application Integration) in sneltreinvaart op gang. Het antwoord op het vraagstuk van bedrijfsinterne applicatie-integratie én op het vraagstuk van integratie met andere organisaties op basis van ‘e-business’. Het trekt zich niets aan van de infrastructuren waarop van den Broek doelt, want het is gebaseerd op de internetstandaarden TCP/IP, XML, Java en Http waarmee iedere computer uit de voeten kan.
EAI is een ideaal concept om het plan Snellen ten uitvoer te brengen. Op basis van genoemde standaarden laat BiZa in Java een herbruikbaar raamwerk ontwikkelen dat op toepassingsniveau in, de bij wet geregelde, GBA-functies en -specificaties voorziet. Dat raamwerk stelt BiZa vervolgens zonder kosten beschikbaar aan eenieder die het maar wil hebben. Onder voorwaarde dat hij zich, op straffe van een direct opeisbare dwangsom, akkoord verklaart met de bepalingen dat de standaarden (TCP/IP, Http, Java, XML-berichten en Application Program Interfaces) ongewijzigd zullen blijven gehandhaafd en niet zullen worden beconcurreerd door gelijksoortige of gelijkwaardige alternatieve voorzieningen. Als de gebruiker van het raamwerk in hetzelfde contract verklaart toekomstige versies van het raamwerk via overerving binnen zes maanden te incorporeren in zijn toepassing, met een dwangsom per maand dat het langer duurt, dan is er voor de commissie Snellen geen vuiltje meer aan de lucht.
Iedereen blij
Dat raamwerk kan vervolgens worden gebruikt als toepassing door een kleine gemeente. Of een pakketleverancier kan het raamwerk uitbouwen tot een functioneel ‘rijker’ toepassingspakket en het verkopen aan zijn gemeentelijke klanten. Of door een grote gemeente die op basis van het raamwerk een eigen systeem laat ontwikkelen. Iedereen tevreden, iedereen blij, van kleine tot grote gemeente en van dienstverlener tot pakketleverancier. Als de centrale overheid dat model ook nog zou volgen voor de OZB en de GSD, dan ontstaat er weer een heuse gemeentelijke ict-markt met aanzienlijk lagere drempels voor nieuwe toetreders, net zoals in de jaren tachtig. Daarnaast bevordert het de voortvarende implementatie van het EAI-concept, waardoor de gemeenten ook sneller progressie kunnen maken op het gebied van e-business. Wie pakt de handschoen op? Van Boxtel mag het zeggen. Of kijken we allemaal belastingbetalend toe hoe de marktleiders zich blijven wentelen in de weelde van hun gesloten systemen?
Harrie Gooskens Algemeen Directeur Ibs Consist