"De toekomst van de technologie is een chaos, waarin degene die bits bezit de sleutel heeft om vele nieuwe deuren te openen." Aan het woord is Nicholas Negroponte, professor en futuroloog. De Amerikaan reist elke zes weken de wereld rond om digitale daklozen te wijzen op het belang van computers voor de mensheid. De directeur van het Media Laboratorium aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT) is een veel gevraagd spreker, die altijd bereid is zijn visie op de digitale wereld te geven en het verschil tussen bits en atomen voor de duizendste keer uit te leggen.
De afgelopen weken was de digitale Nostradamus in Nederland op bezoek. Hij verzorgde onder andere de Holstlezing op de Technische Universiteit van Eindhoven. Ook sprak hij bij IBM.
Het is duidelijk, de 54-jarige Amerikaan staat bekend als een begenadigd adviseur die zichzelf nog steeds als een roepende in de woestijn beschouwt. Zijn visie op de toekomst, waarin een fundamentele verschuiving plaatsvindt van atomen naar computerbits, vindt nog te weinig weerklank, aldus Negroponte. Deze ingrijpende veranderingen in de samenleving komen volgens de professor voort uit de groei van Internet, het toenemend aantal mensen met een aansluiting op het wereldwijde web en het gebruik van computers thuis. Het voorbeeld dat Negroponte gebruikt om de verschuiving van de tastbare uit atomen bestaande materie naar de ongrijpbare bits uit te leggen, is even simpel als doeltreffend. "Je haalt in de bibliotheek een boek uit de kast, dat je mee naar huis neemt. Voor deze handeling dien je je fysiek naar de bibliotheek te verplaatsen. Ook het boek verandert van positie. Zolang je het boek thuis hebt, kan niemand anders het lenen. Dit is de wereld van atomen. Dit is anders bij een digitale bibliotheek. In de wereld van de bits hoeft niemand zich fysiek naar de bibliotheek te verplaatsen. Bovendien maken de bits het onmogelijk dat de boeken uitgeleend zijn. Iedereen kan te allen tijde het boek inzien", aldus de Internet-specialist. Volgens Negroponte zien te weinig mensen in welke veranderingen gaande zijn. In zijn boek Being Digital geeft hij zijn overtuiging weer dat computers de wereld dramatisch zullen veranderen. "Computers hebben een enorm effect op de kwaliteit van het leven vanwege hun alomvattende aanwezigheid. Dit geldt niet alleen voor de wetenschap, maar voor elk facet van het leven", predikt hij. Bij andere gelegenheden verkondigt hij dat het bij gebruik van computers niet alleen meer om de apparatuur draait. "Het gaat om het leven".
Kwakzalvers
De carrière van Negroponte heeft na een aarzelend begin flinke sprongen gemaakt. In 1966 meldde hij zich, na een studie architectuur, aan voor een extra opleiding aan de MIT. Op dit instituut specialiseerde hij zich in het destijds nieuwe terrein van computerontwerp. Hij gaf onderwijs aan het MIT en bezocht verschillende universiteiten. In 1968 stichtte Negroponte de denktank aan de MIT die zich bezig hield met de wisselwerking tussen mens en computer. De Amerikaan deed van zich spreken toen hij in 1977 plannen ontwikkelde om een systeem te ontwerpen waarmee hij beroemde overleden artiesten kon ondervragen. Hij ontving geen subsidie voor dit initiatief. In de jaren tachtig ontstond het idee voor het Media Lab. "We kwamen bij elkaar als een soort tegenkracht van de gevestigde orde in de computerwetenschap, die zich toen bezig hield met programmeertalen, besturingssystemen, netwerken en systeem-architectuur. Onze gemeenschappelijke band was het idee over de gevolgen van computers voor het leven van de mens", schrijft Negroponte in Being Digital. Inmiddels is de futuroloog naast oprichter ook directeur van Media Lab aan de MIT. Het laboratorium telde in de beginjaren zes kleine kamers. De medewerkers kregen het predikaat van ‘kwakzalvers’. Hun werk ten aanzien van multimedia, 3D-ontwerp en spraakherkenning, vond geen respect in de ogen van de gevestigde orde. Na een moeizame start is het Media Lab inmiddels uitgegroeid tot een onderzoekscentrum met een miljoenenomzet. Het instituut verricht onderzoek naar een uitgebreide reeks van informatie-technologieën, zoals digitale televisie, computer-muziek, elektronisch publiceren en onderwijs-gerichte innovaties. Het Media Lab wil de nieuwe media exploiteren voor het welzijn van de mens, zonder rekening te houden met de waan van de dag. De organisatie ontvangt geld van ongeveer 150 sponsors. De ideeën komen volgens Negroponte voort uit de verschillende karakters die op het lab werken. "De beste manier om verschillen te creëren is het mengen van leeftijden, culturen en achtergronden. Bij ons werken wetenschappers en artiesten."
Wereldreiziger
De kamer van Negroponte is nog steeds niet groot. Dat hoeft ook niet, want hij woont enkele maanden per jaar in Europa en is veel op reis. Hij gaat door het leven als een volledig digitaal mens. De bagage van de IT-futuroloog bestaat grotendeels uit zijn schootcomputer, batterijen en telefoons. Ook tijdens zijn reizen gaat het werk van Negroponte gewoon door, onafhankelijk van tijd en plaats. De reiziger vertrouwt volledig op zijn schootcomputer, die zijn contact met de buitenwereld vormt. "Ik weet nooit waar mijn secretaresse uithangt, maar we onderhouden intensief contact", zei de Amerikaan tijdens de Holstlezing in Eindhoven. Dagelijks besteedt Negroponte drie uur aan het beantwoorden van zijn e-mail. "Ik leerde van Bill Gates om al mijn elektronische post te lezen, maar niet alles te beantwoorden. Elke dag werk ik aan mijn mail. Dit geeft me de mogelijkheid om ergens te zijn. En op deze manier werk ik efficiënt. Ik pleeg niet meer dan drie telefoontjes per dag. En ik lees geen papier meer." Naast de verkondiging van zijn boodschap aan het publiek, spreekt hij ook regeringsleiders, ambassadeurs en andere notabelen. "Ik voel me geen koopman, hoewel het niet moeilijk is goede ideeën te verkopen."
Critici
Niet iedereen deelt de visie van Negroponte. Een enkeling vindt dat hij met zijn voorspellingen doorslaat. Weer andere critici plaatsen kanttekening bij zijn boek Being Digital. Enkelen vinden dat Negroponte de verschuiving van atomen naar bits zwaar overschat. Sommige voorwerpen zijn niet te vervangen door bits. ‘Om een spijker in de muur te slaan, is een hamer onmisbaar’, is een veelgehoord voorbeeld. Ook de doorbraak van de spraakherkenning en computers die mensen gaan begrijpen, is volgens enkelen een toekomstbeeld dat pas over vele jaren realiteit zal zijn. Negroponte denkt dat de televisie verdwijnt. In de toekomst worden deze apparaten als PC gemaakt. Video’s hebben geen toekomst. "Het onderscheid tussen video, audio en tekst is achterhaald. Bits zijn bits, die pas in een computer worden omgevormd tot beeld, geluid of tekst." De rol van de nationale staat verdwijnt en Internet zal een bijdrage leveren aan de wereldvrede, orakelt hij. Tja, iemand die volkomen digitaal leeft kan weleens het menselijke gevoel voor nuance kwijtraken.
