De kantonrechter mag dan te duur zijn, de vakbonden laten de werkgevers er te gemakkelijk van afkomen, vindt H. Bladergroen. Meer controle op de naleving van het sociaal plan zou op zijn plaats zijn. Ook voor scholing aan ouderen mag de bond best actiever optreden.
Computable opende vorige week met ‘Kantonrechter te duur’ (Computable 4 april). Het stuk gaat over ontslagen en de afkoopsom, of beter gezegd: het ontbreken van een afkoopsom. Opmerkelijk; ik heb zo’n uitspraak nooit gelezen als het gaat om
directeuren die hun taak niet aankunnen en het veld moeten ruimen. Met vaak een (buitensporig hoge) afkoopsom ondanks hun brevet van onvermogen. Ook als
de kas daartoe niet toereikend gevuld is.
Maar als het gaat om de ‘gewone’ (ex-)werknemer, die zich vaak jaren naar behoren heeft ingezet, wordt er moeilijk gedaan. Dat is vooral slecht voor ‘oudere’ werknemers die niet zijn bijgeschoold. De vakbonden willen daarom in cao’s vastleggen dat "werkgevers scholing moeten aanbieden en werknemers het moeten aanpakken." Leuk bedacht van Doekle Terpstra en Maurice Limmen. Maar veel bedrijven die de ‘cwi-truc’ hebben gebruikt om werknemers te dumpen, hebben helemaal geen cao. Een beetje werkgever heeft een goed plan en houdt zich aan de regels daarvan, maar een hoop werkgevers rommelen kennelijk maar wat aan.
Geen controle
Als de vakbonden al een stem hebben, wordt er bij een reorganisatie een sociaal plan door de vakbonden (mede)ondertekend, dat vaak geen enkele betekenis heeft. De werkgever houdt zich niet aan betalingsregelingen en beroept zich daarbij op de slechte financiële situatie. Door de vakvereniging wordt niet gecontroleerd of het bedrijf dit contract (want dat is het) ook nakomt. Ook al is er sprake van een in het sociaal plan vastgelegde vergoeding in de vorm van een suppletie wordt die vaak bewust niet betaald.
De vakbond staat erbij en kijkt ernaar. Wordt er te lang doorgemodderd en loopt de schuld te hoog op, wordt faillissement aangevraagd en kunnen (onder meer) de ex-werknemers naar hun centen fluiten. Want suppletie wordt niet gezien als "loon uit arbeid". Dat is de ‘nieuwe’ trend. De rechter zal het faillissement vaak goedkeuren bij een grote schuld. Eventueel komt het daarna tot een doorstart; men is dan gelijk van alle schuldeisers (inclusief ex-medewerkers) verlost. De medewerkers worden op staande voet ontslagen en men gaat vrolijk verder alsof er niets gebeurd is, vaak zelfs onder dezelfde naam.
Zeer beperkte duur
Ontslagen medewerkers worden vervolgens weer aangenomen met een contract voor zeer beperkte duur, zodat een nieuw ontslag na afloop geen cent meer hoeft te kosten: een verkapte afvloeiingsregeling Een sociaal plan is dus vaak niks waard, evenmin als de stem van de vakbond. Ook al heeft de werkgever de betaling bewust stopgezet, de enige mogelijkheid die rest is achterstallige aanspraken te claimen bij de curator. Die hoeft geen rekening te houden met wat de werknemer nog tegoed zou hebben.
Bovendien valt er van een kale kip niks plukken, behalve dan door de ex-directeur.
Ik zou graag zien dat een vakvereniging na het plaatsen van de handtekening de vinger aan de pols blijft houden. Regels opstellen is mooi, maar nakomen van die regels is nog wat anders. Via de rechter een afkoopsom afdwingen is niet zonder risico, of het bedrijf nu failliet is of niet.
Als de financiële situatie beroerd is, zal de rechter kunnen overwegen een vergoeding toe te kennen volgens de regels van het sociaal plan. Maar zoals hierboven geschetst, is dat geen garantie dat ook daadwerkelijk tot uitbetaling wordt overgegaan. Bovendien is de fiscale aftrekbaarheid van de kosten gemaakt voor de hulp van een advocaat per 2001 komen te vervallen. De werknemer moet dus vrij zeker zijn van zijn zaak wil hij niet het risico lopen op een nog groter financieel verlies. Even los van het prettige gevoel gevochten te hebben voor een ‘goede zaak’.
Afgeschreven
De scholingsmogelijkheid is een verhaal apart. Als je ouder bent dan veertig jaar ben je eigenlijk al afgeschreven. In het artikel in Computable staat niet vermeld hoe de vakbond dat scholingsprogramma ingevuld zou willen zien. Heeft het zin een werknemer die heel lang gewerkt heeft met systeem x om te scholen naar systeem y, omdat hij wel eens ontslagen zou kunnen worden? Met één maand trainen beschik je nog niet over expertise. Bovendien gaat die opleiding de werkgever geld kosten; het moet dus wel een zinnige training zijn.
Job-rotation behoort daarbij tot de mogelijkheden: naast de opleiding actief bezig
zijn met de materie. Maar daar leent niet iedere afdeling zich voor; ik ken
heel weinig bedrijven die dit systeem toepassen, en veel meer die dat
niet zien zitten.
Dus wat te doen als je boven de veertig bent, net je Mcse-certificaat van Microsoft hebt gehaald, maar nog geen ‘echte’ ervaring hebt? Zolang er ‘blikkenvol’ twintig- tot dertigjarigen rondlopen met datzelfde papiertje heb je geen schijn van kans: je bent immers veel te duur. Om over 55-plussers nog maar te zwijgen: grote
kans dat je dan onder een cao zou vallen, die mensen van die leeftijd de mogelijkheid
biedt met vut te gaan. En daar zit natuurlijk geen werkgever op te wachten; een contract onder zo’n cao is dan feitelijk uitgesloten.
Iets anders verzinnen
Bij de vakbonden hebben ze dat kennelijk nog steeds niet door. Volgens mij
moeten ze toch iets anders verzinnen. Een kleine mogelijkheid om ‘ouderen’
een kans te geven is een dergelijke cao open te breken in plaats van hem dicht
te timmeren. Maar beter lijkt het te bewerkstelligen dat werkgevers ook
ouderen in dienst nemen, die nog over voldoende capaciteit, kennis, zin en wilskracht beschikken, al is het maar op basis van een tijdelijke contract.
‘Ouderen’ spannen zich vanzelf in om bij te blijven, zeker als de kans groot is dat hun inspanningen worden beloond. Maar daarvoor hebben we naast de mooie regels van een vakbond ook de werkgevers nodig. Als die steun ontbreekt zal een dergelijk scholingsplan gedoemd zijn te mislukken. En dreigt alles te vervallen tot een zinloze en kostbare bezigheidstherapie waar niemand wat aan heeft, met alle frustratie
en demotivatie van dien. De enige manier om er dan voor te zorgen dat ouderen niet
uit de boot vallen is dokken, duur of niet. En meteen, boter bij de vis. Net zoals dat met het (ex-)management wordt geregeld.< BR>
H. Bladergroen, Hoofddorp