De fabricage en verkoop van productsoftware voor de massamarkt heeft in Nederland nooit zo’n hoge vlucht genomen als de it-maatwerkbedrijven of dienstverleners. Toch werken er 15.000 ict’ers in die sector. Begin april komen ze bij elkaar op het eerste congres van hun Platform Productsoftware.
Je zou zeggen dat ze op de vingers van één hand te tellen zijn, de bedrijven die in Nederland commerciële software produceren voor de massamarkt: Exact, TomTom, Afas, Unit4Agresso, Tridion. Dat zijn de namen die snel te binnen schieten. Het zijn er veel meer: volgens een telling van het CBS uit 2004 bijna 1.600. Er werken 15.000 ict’ers, niet gering dus. Sinds een aantal jaren beschikken ze over een Platform Productsoftware dat producenten en wetenschappers bij elkaar brengt om te praten over wat productsoftware zo bijzonder maakt.
Initiatiefnemer van het platform, professor Sjaak Brinkkemper van de Universiteit van Utrecht, legt graag uit wat productsoftware onderscheidt van het in Nederland veel beter bekende maatwerk. Zijn betoog wordt ondersteund door Johan Versendaal, docent aan de Universiteit van Utrecht en de promovendi Slinger Jansen en Inge van de Weerd. Alle vier zijn actief in het Platform en spreker op het eerste congres. Bij de verschillen met maatwerksoftware gaat het om vier hoofdaspecten.
Sjaak Brinkkemper: “Om te beginnen heb je bij productsoftware te maken met generieke specs van de software. Bedrijven moeten dus niet luisteren naar één klant, maar naar heel veel klanten. Die algemene specs worden vervolgens direct gekoppeld aan het economische model: het bedrijf gaat dát produceren waarvan het de meeste omzet verwacht, en moet zich dus afvragen welke processen er bij die klanten spelen en waaraan dat bedrijf derhalve behoefte heeft.”
Te kleine thuismarkt
“In de derde plaats moet productsoft-ware draaien in verschillende hardware- en softwareconfiguraties: besturingssystemen, databases, browsers. Nederland is als thuismarkt te klein, dus moet de software vanaf het begin internationaal van karakter zijn. Met productsoftware betreed je ogenblikkelijk de wereld van verschillende talen en culturen, verschillen in wetgeving, verschillen in de omvang van markten en hun niveau van volwassenheid. Tot slot gaat het uitbrengen van productsoftware heel anders dan bij maatwerk: je krijgt te maken met licentiecodes, licentieovereenkomsten en gebruikershandleidingen. Exact heeft bijvoorbeeld 160.000 klanten, dat moet je dus wel goed administreren.”
Als een product technisch klaar is voor release, moet de producent zich af gaan vragen hoe hij wil afrekenen met de klant. Promovendus Slinger Jansen: “Per transactie, per uur, per gebruiker, een bedrag ineens bij de aankoop; er zijn nogal wat mogelijkheden. Dan moet de software eenvoudig installeerbaar zijn met bijvoorbeeld InstallShield of PowerUpdate. Belangrijk is ook welke releasepolitiek een bedrijf wil voeren.”
Productmanager
Productsoftwarebedrijven kunnen niet zonder een productmanager. Die zit als een spin in het web tussen de ontwikkelafdeling, het management en de klanten, aldus promovendus Inge van de Weerd. “Hij moet kijken welke verlangens van klanten meegenomen worden in een nieuwe release, wat de requirements zijn die je nog een tijdje uitstelt, hoe je de re-lease ondersteunt met tools. De productmanager is verantwoordelijk voor de functionele inhoud van een product. Dat is bij productsoftwarebedrijven net zo als in bijvoorbeeld de consumentenelektronica.”
Johan Versendaal was voorheen zelf productmanager bij Baan, verantwoordelijk voor de e-procurementmodule van het erp-systeem. Vaak worstelt een productmanager volgens hem met de architectuur van ‘zijn’ product. “Zo rond de vierde of vijfde release begint dat echt een probleem te worden. Moet je doorgaan op het oude platform of juist overschakelen op een nieuwe, moderne architectuur? Nadeel is daarbij dat de productmanager geen directe lijnverantwoordelijkheid heeft richting de ontwikkelaars.” Nederlandse producenten van productsoftware kiezen vaak niches in de markt voor hun producten. “Neem Planon in Wijchen bij Nijmegen”, geeft Brinkkemper als voorbeeld. “Zij maken faciliteitsbeheersoftware, wat ik maar even noem ‘erp voor grijze stofjassen’: software om liften en brandinstallaties te kunnen beheren en onderhouden, vergaderzaaltjes en parkeerplaatsen te reserveren, dat soort zaken. Ze zijn 15 jaar bezig, hebben 200 man in dienst en zijn marktleider in Europa. TomTom, nu de lieveling van de Amsterdamse effectenbeurs, is ook al 15 jaar bezig. En de eerste tien jaar daarvan was het echt sappelen.”
