Het Ictu-programmabureau Nederland Open in Verbinding (Noiv) start een aantal acties om het gebruik van open standaarden en open source bij overheden te stimuleren. Volgens Ineke Schop, programmamanager Noiv, is het de overheid menens.
Noiv-programmamanager Ineke Schop is strijdvaardig. Zij baalt van het MarketCap-onderzoek waaruit afgelopen september bleek dat het met de kennis van open standaarden in het algemeen en ODF onder gemeente-ambtenaren bedroevend gesteld is. In haar ogen is er een volstrekt verkeerd beeld ontstaan. "Wij laten eigen onderzoek uitvoeren, als tegenhanger van dat MarketCap-onderzoek. Twee keer per jaar zullen we de voortgangsresultaten presenteren", zei Schop tijdens haar lezing op LinuxWorld in de Jaarbeurs in Utrecht.
Naast het onderzoek kondigde de programmamanager nog een aantal andere acties aan die de Noiv de komende maanden start. Zo houdt het bureau samen met de kerndepartementen, en in 2009 met de overige ministeries, oefenimplementaties met open source software. De oefeningen moeten hen meer inzicht bieden in handige implementatiestrategieën.
Wiki
Ook start in het najaar de onlangs aangekondigde ODF-campagne. Overheidsinstanties krijgen een brief met uitleg over het werken met deze open standaard, en een bijbehorende cd-rom met software die nodig is om binnen de organisatie met ODF te werken. "Dit is een wens van de Tweede Kamer. Ga maar aan de slag, zeggen we tegen de overheden. Volgens jaar kan ik op LinuxWorld vertellen hoe dit is uitgepakt."
Verder wil Schop een wiki starten waar bezoekers zelf informatie over open standaarden en open source kunnen toevoegen of aanpassen. In januari 2009 wil de programmamanager nog een bijeenkomst beleggen met ict-leveranciers om verder te praten over de aanpak van de Noiv. "Wij hanteren een stap voor stap-aanpak die er uiteindelijk toe moet leiden dat er geen leveranciersafhankelijkheid bij de overheden meer zal bestaan. Door interoperabiliteit zal de overheid beter functioneren. Dit proces gaat niet snel, maar het is de overheid menens om open standaarden in te voeren en om bij gelijke geschiktheid open source software voorrang te geven, zoals dat in het plan Heemskerk is geformuleerd."
Model
Overleg met andere Ictu-programmabureaus staat hoog in Schops vaandel. Met Egem iTeams bijvoorbeeld, dat een organisatieveranderingssmodel gebruikt om gemeenten te helpen bij het implementeren van elektronische diensten. Dit model wil Schop ook gebruiken bij invoeringstrajecten rond open standaarden bij overheidsinstanties.
Bovendien houdt Noiv contact met GovUnited dat bedrijfsprocessen bij gemeenten in kaart wil brengen om te komen tot een standaardisatie ervan. Het op grote schaal toepassen van open standaarden wordt dan makkelijker. "De invoering ervan is niet alleen zaak van technologie maar ook van het aanpassen van de organisatie-veranderingen."
Plan Heemskerk
In december 2007 werd het actieplan 'Nederland in open verbinding' door de Tweede Kamer aangenomen. Het plan van PvdA-staatssecretaris Frank Heemskerk heeft tot doel het gebruik van open standaarden en open source software bij de (semi-)publieke overheid te versnellen. Heemskerk wil de interoperabiliteit binnen de overheid vergroten door het gebruik van open standaarden en de afhankelijkheid van leveranciers te verminderen door het gebruik van open source software. Zo wil hij bovendien een ‘gelijk speelveld op de softwaremarkt bevorderen'.
Onderdeel van het actieplan is de invoering van een ‘comply-or-explain and commit'-principe, dat voorschrijft dat overheden (rijksdiensten vanaf april 2008 en overige overheden en instellingen vanaf december 2008) zich moeten verantwoorden wanneer ze open standaarden niet ondersteunen en moeten beloven dat in de toekomst wel te doen. Op januari 2009 moeten er daarnaast implementatiestrategieën zijn geformuleerd voor de aanbesteding, inkoop en het gebruik van open source software door alle ministeries. Een jaar later moeten die er ook zijn voor semi-overheden in het onderwijs, de zorg en de sociale zekerheid.
Tot slot schrijft het actieplan voor dat ODF uiterlijk in januari 2009 wordt ondersteund door alle ministeries en ‘mede-overheden'. De OpenDocument-indeling (ODF) of het OASIS Open Document Format for Office Applications, zijn een open standaard voor het opslaan en uitwisselen van tekstbestanden, rekenbladen, grafieken en presentaties.
Open source software
Er zijn vele soorten open source software. Wat ze allemaal gemeen hebben is dat iedereen de oorspronkelijke code mag inzien en wijzigen, en iedereen de oorspronkelijke software onbeperkt mag gebruiken en kopiëren. Het bijzondere aan een programma met GNU General Public License (GPL)-licentie, is dat als een programmeur er iets aan verandert, hij dat gewijzigde programma ook weer onder een GPL-licentie moet verspreiden. Als iemand daarom vraagt, moet hij dus de broncode opnieuw vrijgeven.
Maar er zijn ook open source-licenties waarbij dat niet hoeft. Soms staat een licentie bijvoorbeeld toe dat een ander de broncode wijzigt, maar vervolgens om die nieuwe broncode een hek zet. Dan is het dus geen open source-software meer en hoeft die software ook niet meer gratis te zijn. Veel commerciële software is op die manier ontstaan. De marketingafdeling van een bedrijf heeft dan om een bepaald onderdeel van open source software een strik gedaan en verkoopt dat als pakket op de markt. Zo zijn er allerlei soorten licenties, die allerlei verschillende acties toestaan en/of verbieden.
