Ict’ers tekort? Welnee!

'De economie groeit'. 'De arbeidsmarkt verkrapt'. 'Ict’ers zijn niet te vinden.' Was het maar waar.

Wie luistert naar BNR-nieuwsradio kent de commercials van IT-Button en Incentro. IT-Button leurt met applicatie-ontwikkelaars. ‘Morgen beschikbaar’. ’25 euro’. ‘Beschikbaar in iedere taal’. (Behalve Nederlands.) IT-Button biedt ict’ers aan in bulk, als commodity. Incentro gaat nog een stap verder door niet eens te vertellen wat ze verkopen. Incentro verkoopt naamsbekendheid op de beproefde ‘wasmiddelenmanier’: door te irriteren. Dieptepunt: ‘Noem je kind Incentro en wij geven je geld.’ Dergelijke uitingen spreken boekdelen over de ict-markt en het imago van ict. Neem ze serieus. U en ik vinden ict geen bulkgoed, maar bij Unilever werken ook mensen die betreuren dat wasmiddelen op een hoop worden gegooid. De markt bepaalt.

De IT-Buttons en Incentro’s laten zien waarom de loonontwikkeling van ict’ers de laatste jaren achterblijft. De ict-markt wordt homogener, althans in de ogen van de opdrachtgevers. Met homogeniteit komen prijsconcurrentie en loondruk. De beschikbaarheid van Polen, Roemenen en Indiërs, in huis of offshore, legt een plafond op het loongebouw.

Meest vrije sector

We horen ook over sectoren als zorg en onderwijs en zelfs over de hele arbeidsmarkt dat lonen achterblijven. As we speak komt de economische groei nauwelijks terecht bij de factor arbeid. Maar ict is iets anders dan zorg en onderwijs. Dat zijn gemankeerde markten waarvan de vraagzijde wordt gedomineerd door de overheid en de zorgverzekeraars. De ict-markt daarentegen is de meest vrije sector die we kennen: vele vragers en aanbieders, vrijwel geen cao’s, amper opleidings- en kwaliteitseisen, weinig schaalvoordelen (veel zzp’ers) en verdwijnende geografische drempels. In zo’n markt leiden tekorten altijd hogere tarieven en lonen. Achterblijvende lonen duiden op een overschot, niet op een tekort.

De vraag is nu waarom iedereen roept dat er zulke enorme tekorten zijn. Dat heeft verschillende oorzaken. De eerste is weer een economische. In arbeidsintensieve sectoren waar hard wordt geconcurreerd kun je mensen niet aantrekken met veel betere salarissen. Ict’ers die bijvoorbeeld  hetzelfde werk doen concurreren op tarief en dat drukt de tarieven/lonen. In het Westland zien we hetzelfde: wie in de kas wil werken kan doorgaans direct aan de slag, maar tegen een min of meer vaste, slechte beloning. Ook hier is de markt vergeven van de ‘IT-Button’-aanbieders. Een voorbeeld daarvan is Otto Workforce. Het verschil met het Westland is vooral dat ict’ers hoger opgeleid zijn en het ict-werk nog arbeidsintensiever is dan tomaten plukken.

‘Normale’ sector

Een tweede oorzaak van salarisdruk is dat de ict-sector een steeds groter deel uitmaakt van de arbeidsmarkt. (Wie praat er nog over ‘automatisering’?) En dat drukt als zodanig op de lonen. Er zijn inmiddels zoveel ict’ers dat tariefsverhogingen een grote impact hebben op ict-budgetten.

In dit opzicht is de sector wél goed te vergelijken met de zorg en het onderwijs. We zien daar dat zelfs een beperkte loonsverhoging een gat slaat in de overheidsfinanciën en de budgetten van de zorgverzekeraars. Hetzelfde geldt voor loon- en tariefsverhogingen van ict’ers. Bij de topleiding van bedrijven zie je het omgekeerde: die worden wel fors beter beloond als het beter gaat. De economische schade is beperkt en de imagoschade meestal ook.

Negatieve rol overheid

Als derde oorzaak van stagnatie noem ik toch de overheid. Uit de publieke sector komt permanent een enorme vraag naar ict’ers die om diverse redenen weinig productief zijn (‘pay peanuts & get monkeys’). De druk om de tarieven laag te houden is daardoor extra groot, terwijl de noodzaak om resultaten te boeken relatief klein is. Logisch gevolg is dat kwaliteit op de laatste plaats komt.

Recent bleek dat heel mooi bij het CBR (rijbewijzen) dat kampt met een dramatisch verlopend ict-project. TV-rubriek Zembla meldde dat geschikte ict’ers (IBM Websphere) niet te vinden zijn omdat iedereen al door de Belastingdienst wordt ingehuurd. Dus zet het CBR offshore Vietnamezen in. Navraag leert dat het CBR op het diepste punt van de crisis een vaag contract met CGI is aangegaan met tarieven waarvoor je post-crisis niemand meer kunt inhuren.

Omdat de overheid de overheid is laat CBR het project vervolgens liever verder ontsporen dan de bakens te verzetten. En het CBR is geen uitzondering. Ik hoor hetzelfde vanuit het UWV dat de komende jaren een half miljard uitgeeft aan het opkalefateren van legacy-systemen. Ook daar dwingen de scherpe afspraken met Capgemini tot massale inzet van junioren. Zo maakt de overheid als grote vrager de ict-markt en zichzelf verder kapot.

Oppimpen

‘Waar zit hier het data revival element?’, hoor ik u denken. Welnu, ook dit heeft een plaats, net als ‘blockchain’, ‘robots’ en ‘ai’. Waar de prijs allesbepalend is proberen sommige aanbieders zich te onderscheiden naar klanten en personeel. Ook de hernieuwde datafocus is vooral ‘oppimperij’ om innovatief te lijken. ‘Kom werken aan blockchain bij de Rabobank.’ ‘Doe aan data science bij UWV.’

Het zijn de bonuspunten bij AH of de air miles bij Shell: frutsels. Wat we echt zien is een groeiend legioen matig betaalde scrummende Java-krassers. Gelooft u erin? Koop dan vooral in bij uw lokale ‘IT-Button’, gevestigd naast de Lidl.

Dit artikel verscheen eerder in Computable Magazine nummer 4 2019.