Het gebeurt natuurlijk niet. Maar stel dat er iets niet meer functioneert na 1 januari aanstaande als gevolg van de millenniumbug en iemand ondervindt daar ernstige schade van. Wie moet dat dan betalen? Overal in de wereld moeten advocaten zich met deze vraag in het achterhoofd glimlachend in de handen wrijven. En de verzekeraars?
In het ergste geval staat ons een wereldomspannende oorlog te wachten, met tienduizenden brandhaarden – die allemaal in de rechtszaal woeden. In het somberste scenario keert bij millenniumschade iedereen zich tegen iedereen, proberen alle partijen de verantwoordelijkheid op de andere te schuiven en zijn uiteindelijk de enigen die er wijzer van worden de juristen.
Schuldvraag
Dat de verantwoordelijkheidsverdeling en daarmee de schuldvraag heel ingewikkeld kan liggen, is evident. Het is al moeilijk uit te maken wie verantwoordelijk is als het twee partijen betreft die met elkaar een contract zijn aangegaan.
Maar het is nog veel moeilijker als dat niét het geval is. Een zakenman die op 1 januari 2000 een belangrijke bespreking mist omdat op het laatste moment zijn vliegtuig de lucht niet in mag – er is een bug gevonden in het navigatiesysteem – lijdt zware schade. Op wie moet hij die verhalen? Op het reisbureau waar hij de vlucht boekte? Op de luchtvaartmaatschappij? Op de fabrikant van het vliegtuig, de fabrikant van het navigatiesysteem, of de fabrikant van de chip waarin de bug zat? Of moeten wellicht de adviseurs worden aangepakt die bij elk van die beslissingen – kopen we dat navigatiesysteem, we kopen dat vliegtuig, et cetera – raad hebben gegeven?
Een andere mogelijkheid is de zogeheten ‘ketenclaim’, waarbij de passagier het reisbureau aansprakelijk stelt, het reisbureau de luchtvaartmaatschappij, et cetera – een soort juridisch ‘Ik ben met Catootje naar de botermarkt geweest’.
Wet
Over wie er aansprakelijk is zegt de wet: het hangt er maar van af – al was het alleen al van het feit of een product met een milleniumbug ‘gebrekkig’ mag worden genoemd. En dan nog: heeft de gebruiker wel recht van klagen? Had hij niet al sinds 1985, toen er in een ISO-norm van millenniumbestendigheid gewag werd gemaakt, kunnen weten wat hem boven het hoofd hing? Was zijn systeem bovendien niet al lang aan vervanging toe?
Op dit ogenblik is ieder scenario nog denkbaar: mensen en bedrijven kunnen elkaar op grote schaal voor de rechter naar de strot vliegen, maar voor hetzelfde geld ontstaat er een sfeer van ‘het regent, we worden allemaal nat, jammer, maar het zij zo’. Er is dan ook niemand – geen afnemer, geen leverancier, geen overheidsinstantie of andere organisatie – die zich aan een uitspraak durft te wagen of al hardop een standpunt heeft bepaald over wat hij denkt te gaan doen. Gebruikers zeggen überhaupt geen millenniumproblemen te zullen verwachten en dus niet met claims in aanraking komen. Anderen zeggen dat ze zich nog op hun standpunt aan het beraden zijn. Leveranciers verwijzen naar hun algemene voorwaarden.
Verzekeringsmaatschappijen
Een uitzondering vormen de verzekeringsmaatschappijen, verenigd in het Verbond van Verzekeraars. Want wie er ook een claim krijgt toegewezen, de verzekeraar is vrijwel altijd degene die de buidel moet trekken. Daarom hebben de verzekeraars al in een vroeg stadium de klanten gewezen op hun verantwoordelijkheid: zij dienen hun millenniumbestendigheid op peil te brengen, en alles wat ze in dat kader doen goed te documenteren, want er kan naar gevraagd worden. Particuliere verzekerden krijgen doorgaans zonder meer uitgekeerd, omdat die verondersteld worden weinig invloed op millenniumbestendigheid te kunnen uitoefenen. Het voert immers nogal ver om alle particulieren de plicht op te leggen zorgvuldig te controleren of de gasleverancier millenniumproof is op straffe van het niet uitbetalen als dat straks niet het geval blijkt met in geval van bijvoorbeeld waterschade.
Om daarenboven zich ervan te verzekeren dat ze zelf niet aan een stortvloed van claims ten onder gaan, hebben de gezamenlijke verzekeraars een pot aangelegd, ondergebracht bij de Nederlandse Millennium Herverzekeringsmaatschappij. Uit deze pot kan de schade worden vergoed die voortkomen uit de claims van het bedrijfsleven.
Gaan de gezamenlijke claims de pot van 1 miljard gulden te boven, dan wordt naar rato uitgekeerd.
Vooralsnog echter hoopt iedereen erop dat een vloedgolf van claims kan worden voorkomen. Het Millennium Platform – maar dat niet alleen – heeft zich dan ook vanaf het begin op het standpunt gesteld dat men er vooral alles aan moet doen om ervoor te zorgen dat schade uitblijft. En wat gebeurt er als er toch schade ontstaat en een vergoeding wordt geëist?
Schikken
In ieder geval ziet het Platform graag dat er zo min mogelijk wordt geprocedeerd. Het heeft door twee hoogleraren een advies laten opstellen. Beide rechtsgeleerden wijzen op het belang van schikken boven procederen. Voorzover het geschillen betreft die onder Nederlands recht moeten worden uitgevochten, zien de heren het liefst dat de partijen bemiddelen. Mocht dat niet lukken, kan men kiezen voor de mogelijkheid tot arbitrage en bindend advies. Dat gaat doorgaans lekker snel en achter gesloten deuren, zodat er geen gevoelige bedrijfsgegevens publiek worden gemaakt.
Het Platform adviseert organisaties – afnemers zowel als leveranciers – evenwel eerst en vooral de eigen juridische positie te inventariseren. Het publiceert daartoe op zijn eigen website (http://www.mp2000.nl) lange checklists en enige casuïstiek. Voor het overige heeft ook het Millenniumplatform nog niet zo’n scherp omschreven standpunt ingenomen.
