Softwareproblemen hebben er mede toe geleid dat Damen Shipyards ernstige stagnatie ondervindt bij de bouw van (marine)vaartuigen, ook wel drijvende computers genoemd. Deze vertragingen werden vooral zichtbaar in Duitsland, waar tussentijdse deadlines niet haalbaar bleken. Daardoor werden betalingen opgeschort. Bij een marine-order van zeven miljard euro kan het missen van deze ‘premies’ behoorlijk oplopen.
Damen kwam hierdoor in acute financiële problemen en kreeg recent 270 miljoen euro staatssteun van het kabinet. De Tweede Kamer moest hiervoor onlangs van reces terugkomen.
Hoe kon de scheepsbouwer, de enige Nederlandse werf die marineschepen ontwerpt en bouwt, zo in de problemen komen? En hoe beïnvloeden softwareproblemen de bouw van marineschepen? Welke software gebruikt Damen? En waar ging het mis?
De overgang van de vele honderden losse applicaties naar platforms valt niet voor iedereen even gemakkelijk uit
De scheepsbouwer en Dassault Systèmes als leverancier van 3d-ontwerp- en engineering-software onthouden zich van officiële verklaringen. Wel melden kringen rond de Franse softwareleverancier dat de overgang van de vele honderden losse applicaties naar platforms niet voor iedereen even gemakkelijk uitvalt. En Aart Rupert, voormalig cio en nu cdo van Damen, zegt dat zijn bedrijf door de groei van Defensie-orders te maken krijgt met ‘heel veel extra complexiteit’.
De medewerkers van Damen weten het 3d-ontwerpplatform (3dExperience) van Dassault niet snel onder de knie te krijgen. De NOS meldde als eerste softwareproblemen als een van de oorzaken van de vertraging.
Digitaal zenuwstelsel
Dassault’s geïntegreerde platform, een volledig digitaal zenuwstelsel voor complexe maakbedrijven, omvat behalve ontwerp ook engineering, simulatie, productie en samenwerking. Bij Damen, dat eerder met veel andere ontwerpsoftware werkte, gaat de overgang naar 3dExperience moeizaam. De leercurve kan steil zijn. Een aantal reacties op Reddit onderschrijft dit. Niet alleen de software voor 3d-modellering maar ook die voor mes (manufacturing execution systems) kan voor sommige gebruikers ingewikkeld zijn. Dat geldt zeker als men aan een heel andere gebruikersinterface gewend is.
Technisch zit 3dExperience behoorlijk in elkaar. Naadloze integratie van ontwerp naar bouw is mogelijk als alle tools correct zijn ingeschakeld en juist worden gebruikt. De enorme vertragingen bij de Duitse fregattenbouw duiden erop dat die integratie (nog) niet zo perfect is als de Franse leverancier claimt.
Vertrouwd raken
Het kan ook tijd en moeite kosten om vertrouwd te raken met de software voor het product lifecycle management (plm), aldus sommige commentaren bij Gartner. Geïntegreerd is het beheer van productdata, versies, revisies en workflows gedurende de hele levenscyclus van een schip. Heel mooi allemaal, maar al die features maken de uitrol er niet gemakkelijker op.
Dit geldt ook voor het cad-deel van het platform. Daarin zitten tools zoals Catia en Solidworks ingebouwd voor het modelleren van onderdelen, systemen en complete schepen. Sommige functies zijn geoptimaliseerd voor Catia, wat soms frustratie oplevert bij SolidWorks-gebruikers.
Ook de simulatie-software voor het uitvoeren van virtuele tests zoals trillingen vereist een leerproces. In het algemeen kan ook de navigatie door het platform een uitdaging zijn. Sommige gebruikers moeten wennen aan de structuur.
Andere software-oplossingen
Daarnaast gebruikt Damen ook andere platforms zoals SAP S/4Hana (erp-software) voor de productie, inkoop en serviceverlening. Sommige onderdelen van de groep die meer dan vijftig werven, aanverwante bedrijven en vele lokale partners omvat, waren nog gewend met oudere systemen zoals Baan, IFS en Trimergo te werken. Interface en terminologie kunnen verschillen. Die overstap vergt veel training, terwijl soms ook processen moeten worden aangepast.
SAP helpt Damen bij het bouwen van schepen door hun complexe, internationale processen te stroomlijnen en te integreren. De erp-software ondersteunt multicompany-operaties, waarbij meerdere werven en engineering-teams wereldwijd samenwerken aan één schip. Het systeem coördineert inkoop, voorraadbeheer en assemblage, zodat tienduizenden onderdelen op het juiste moment op de juiste plek zijn.
3dExperience-platform
De erp-omgeving van SAP is gekoppeld aan eerdergenoemd 3dExperience-platform voor het beheer van 3d-ontwerpen en productdata. Dit maakt het mogelijk om ontwerp, engineering en productie vanuit één datamodel te beheren, wat flexibiliteit geeft bij wijzigingen in het bouwproces.
SAP biedt tools zoals het ‘supply chain report’, waarmee Damen per schip inzicht krijgt in materiaalplanning, inkoopstatus en voortgang. Dit zou helpen bij het voorkomen van fouten en de besluitvorming tussen afdelingen versnellen.
Onno Wiltink, consultant logistiek bij Damen, zegt in een blog van de VSNG (Vereniging Nederlandstalige SAP Gebruikers): ‘De manier waarop dat proces tijdens de implementatie is ingericht, is anders dan de oplossing met Baan die twintig jaar in gebruik was – en waar medewerkers aan gewend waren.’
Andere koek
Verder beschouwt Damen zich niet langer als een traditionele scheepsbouwer. De ambitie is te evolueren naar een ‘leverancier van maritieme oplossingen’. Oorspronkelijk komt Damen uit de hoek van standaardisatie, seriebouw en het op voorraad leveren van schepen. Maar het bouwen van marineschepen is andere koek. Damen krijgt te maken met duizenden extra eisen vanuit de opdrachtgever, die allemaal gevalideerd moeten worden.
Fregatten zijn platforms met honderden onderling verbonden systemen (radar, wapens, voortstuwing, sensoren) en tal van technische snufjes. Een klein ontwerpfoutje kan strategische gevolgen hebben.
Opmerkelijk interview
Die digitale transformatie leverde Aart Rupert, de chief digital officer van Damen, tijdens de Cio Day 2023 de ‘CIO of the Year Award’ op. Juryvoorzitter Bernhard van Oranje zei ‘dat een oude maakindustrie als scheepsbouw transformeren in een ‘maritime solution provider’ geen sinecure is en al helemaal niet als familiebedrijf.’
Vlak voor de softwareproblemen bij Damen uitlekten vertelde Rupert in Management Scope aan Christian Tabois, vicepresident Benelux van softwarebedrijf Celonis, over zijn platformstrategie. ‘Nu is het moment gekomen dat we waarde uit de platforms willen halen,’ zei hij. ‘Het zijn heel grote investeringen geweest. Als we nu alles blijven doen zoals we altijd deden, hebben we heel veel geïnvesteerd en alleen maar kosten toegevoegd. We moeten waarde creëren.’
Rupert vertelde er niet bij dat Damen na deze digitalisering het water aan de lippen staat. ‘Digitale transformatie is geen it-transformatie, maar een echte change.’ Wel gaf hij toe dat het steeds ingewikkelder wordt om alle digitale eindjes aan elkaar te knopen, met name door de toename van militaire orders. ‘De groei van defensie is ook een uitdaging. Er zitten ook risico’s in. Zeker vanuit mijn rol bekeken. We krijgen door die groei te maken met heel veel extra complexiteit,’ aldus Rupert. En terugkijkend op zijn uitverkiezing in 2023 tot ‘CIO van het jaar’ vanwege zijn aanpak van de transformatie: ‘We hebben grote stappen gezet de afgelopen jaren, al zijn we er nog niet.’
De digitale transformatie in de maakindustrie is een interessante ontwikkeling als we kijken naar alle fouten die er gemaakt worden. Wat betreft alle digitale eindjes aan elkaar knopen zie ik namelijk een onderschatting van de OT die bepalend is voor het resultaat. Honderden onderling verbonden systemen gaat namelijk om een supply chain waarin het idee van ERP de logistieke realiteit mist:
“SAP biedt de tools zoals het ‘supply chain report’, waarmee Damen per schip inzicht krijgt in de materiaalplanning, inkoopstatus en voortgang. Dit zou helpen bij voorkomen van fouten en besluitvorming tussen afdelingen versnellen.”
Een oude maakindustrie als de scheepsbouw transformeren in een maritime solution provider is zeker geen sinecure als familiebedrijf maar uiteindelijk niet veel anders als andere industrie. SAP en de opdracht geven tot het verzamelen van de planken zonder de mensen om er een boot van te maken gaat tenslotte niet om de IT of OT maar het kapitaal van arbeid.
Het gladde schild van de CDO gaat nu om het redden van de arbeidsplaatsen met een kapitaalinjectie van 270 miljoen euro aan staatssteun wat we kunnen boeken op de 5% aan defensie uitgaven. Want alles blijven doen zoals we altijd deden zonder waarde te creëren gaat om het rendement. Toename van militaire orders maar ongeschikt om te leveren is niet wat ik verwacht van een digitale transformatie in de maakindustrie.