Het rücksichtslos uitbesteden van een ict-afdeling levert geheid problemen op. Het moet een bewuste keuze zijn en kan pas doorgang vinden wanneer het interne automatiseringshuis werkelijk professioneel opereert. Dit stipuleert Peter Rijken, directeur van Commit Information Systems. Deze ict-dochter van Campina Melkunie is sinds afgelopen maandag definitief in handen van Pink Roccade.
Campina Melkunie besloot in 1995 de ict-activiteiten onder te brengen in Commit Information Systems. De dochtermaatschappij ging op 1 januari 1996 van start. De zo gehoopte professionaliseringsslag bleef echter uit en het aantrekken van nieuwe klanten gebeurde minimaal. Tot 1999 kwam 97 procent van omzet nog bij Campina vandaan.
Een probleem vormde de verhouding met de aandeelhouder, vertelt directeur Peter Rijken. "Een grootaandeelhouder die tegelijkertijd de belangrijkste klant is, is een niet zuivere, lastige situatie. Het lijkt ideaal, maar werkt op den duur frustrerend." Rijken spreekt van een pingpongwedstrijd met achter de tafel gedwongen winkelnering tegenover gedwongen dienstverlening. Het personeel van Commit nam soms een afwachtende houding aan. Opdrachten kwamen toch wel binnen en initiatieven om andere zuivelbedrijven als klant binnen te halen, werden doorgaans in de kiem gesmoord. De Campina-directie in Zaltbommel vond dat doorgaans uit concurrentie-oogpunt niet wenselijk of wilde dat Commit voorrang gaf aan ict-projecten bij het moederbedrijf.
Bij Campina zelf was er in die periode soms wantrouwen tegenover Commit. Waren de automatiseerders voorheen collega’s, in de nieuwe constellatie golden ze meer als pottenkijkers wier baas bij de directie over de vloer kwam. Rijken: "Met als gevolg dat Commit niet op strategisch niveau opereerde, maar alleen als uitvoerend bedrijf werd gebruikt."
In 1999 vond de kentering plaats. "Een paar man zette de schouders eronder en startte met het binnenhalen van opdrachten buiten Campina. Ze sloten de zaken eerst zelf kort en meldden het pas daarna aan Zaltbommel. Daarmee dwing je speelruimte af", zegt Rijken. De automatiseerder betrok tevens een eigen pand in Den Bosch, door de directeur als "ons eigen jeugdhonk" omschreven. "Daarvoor was de organisatie van Commit verdeeld over drie plaatsen, in de buurt van productieplekken van Campina. Die structuur hoorde niet bij onze ambities en bleek ook niet goed voor de naamsbekendheid."
Andere ontwikkelingen, die al vanaf 1996 in gang waren gezet, betroffen de professionalisering van de marketing- en verkoopafdeling, de invoering van handzame service-overeenkomsten ("geen dikke, zwaar procedurele handboeken meer") en het omzetten van de zuivel-cao naar een ict-cao. Daarbovenop kwam een nieuw directieteam dat niet zoals het oude te innig met Campina verstrengeld was. Rijken, sinds 1999 actief met marketing en verkoop binnen Commit, werd algemeen directeur vanaf 2000. "Ons doel was om het bedrijf nu eindelijk professioneel op de markt neer te zetten. In plaats van een focus op Campina moest de organisatie commercieel leren denken, gericht op het behalen van rendement. Om een echt bedrijf te worden diende Commit het alsof-karakter van zich af te schudden."
Het proces werd versneld doordat ook bij moeder Campina een nieuwe directie aan het roer kwam te staan. Zij koos er bewust voor een koper voor Commit te zoeken. "Dat is ook het verschil geweest met verkochte rekencentra als CVI (ex-NS, red.) of CCW (ex-waterbedrijven, red.)", vindt Rijken. "Commit is pas laat losgekomen van Campina, omdat de raad van bestuur in 1995 geen duidelijke ict-toekomstvisie had neergezet. Uitbesteding dient een bewuste keuze te zijn waarbij de directie samen met de ict-manager bepaalt wat ze ermee wil bereiken."
"Vaak", vervolgt Rijken, "besluit een raad van bestuur om de ict-afdeling de deur uit te doen, om er een goede prijs voor te krijgen of van een probleem af te zijn. Mijn stelling luidt dat je pas tot uitbesteding kan overgaan wanneer sprake is van een professionele organisatie en dienstverlening. Ik pleit ervoor om aan het besluit tot uitbesteden een fase vast te knopen waarin van het rekencentrum een echt bedrijf wordt gemaakt. Met een nieuw management, in de rug gesteund door de raad van bestuur, en een duidelijke marktbenadering."
Rijken wijst erop dat uitbesteding ook gevolgen heeft voor de organisatiestructuur van het moederbedrijf. Bij Campina zijn vier informatiemanagers aangesteld voor de taakvelden erp (enterprise resource planning), infrastructuur, e-handel en programmamanagement. Zij coördineren de samenwerking met Commit en rapporteren aan de stafdirecteur ict. De raad van bestuur moet erop toezien dat deze structuur niet uitdijt.
De Commit-directeur blijkt groot voorstander van het uitbesteden van interne ict-divisies, ook al geven soms emoties als onvrede en wantrouwen jegens een computercentrum de doorslag. Probleem is dat automatiseringsdivisies vaak al jaren op dezelfde manier werken. Volgens Rijken kon dit vroeger wel, toen ict een basale aangelegenheid was. "Tegenwoordig is het een kapitaalgoed en liggen de verwachtingen veel hoger. Automatiseerders moeten de ontwikkelingen in eigen branche goed bijhouden om directieleden te kunnen adviseren over vernieuwende oplossingen. Het grote voordeel van uitbesteding is dat de verhouding met de eigen organisatie wordt ingeruild voor een open, zakelijke klant/leverancier-relatie. Daarin is ruimte voor een frisse blik."
Hoewel Commit de afgelopen twee jaar veel meer opbrengsten buiten Campina binnenhaalde (tot 30 procent), was die stijging nog onvoldoende. Streven was de omzet van de moedermaatschappij onder de 50 procent te laten uitkomen. Rijken: "We zochten daarom naar een overnamepartij met een brede klantenkring, waarmee in een klap de omzetverhoudingen zouden veranderen."
Het verzelfstandigingsproces verliep niet bepaald soepel. Het werd vertraagd door het millenniumvraagstuk, waaraan Campina hoge prioriteit gaf. Bovendien vergden de ingrijpende veranderingen veel energie van de medewerkers, waardoor de groei op de externe markt in de loop van 2000 stilviel. "Zo’n proces is sneller af te handelen dan de vijf jaar die het ons heeft gekost", stelt Rijken.
"Wij hebben ook andere scenario’s de revue laten passeren", laat hij weten. Volledig op eigen kracht verder leek hem geen aantrekkelijke optie, omdat Commit financieel dan nog steeds sterk afhankelijk zou zijn van Campina, maar dan in de rol van ex-moeder. Ook fuseren met een andere ict-afdeling van een zuivelproducent viel als plan af. "Dat is zoiets als met twee zieken in een bed liggen. Daarbij ontbreekt een oorlogskas voor verdere groei via overnames en ontstaan er gegarandeerd pikordegevechten tussen de twee bloedgroepen."
Het zoeken naar een geschikte overnamepartij werd bemoeilijkt omdat bijna geen enkele grote ict-dienstverlener op grote schaal actief is in de voedingsmiddelenindustrie. "Ja, EDS, maar die viel gelijk af", zegt Rijken. "Dat bedrijf is vooral geïnteresseerd in het behalen van schaalvoordelen en bouwt geen klantenintimiteit op. Daarop is een paar jaar geleden de ict-samenwerking met Friesland Coberco Dairy Foods (Fcdf) stukgelopen. Dat heb ik bij Campina vaak als voorbeeld aangehaald van hoe het niet moet."
Volgens Rijken rolde Pink Roccade als enige goede kandidaat uit de bus. Toeval of niet, in het gesprek met bestuursvoorzitter Henk Bosma begin dit jaar bleek dat de Voorburgse automatiseerder op zoek was naar een invulling van zijn pas opgezette ‘Agro- en Fooddivisie’. Het klikte. Rijken: "Wij zochten naar een stabiele partij met een toegankelijke cultuur en een duidelijke branchefocus. Partijen als CMG of Cap Gemini Ernst & Young bleken bijvoorbeeld toch meer beheertenten te zijn."
Rijken heeft er een goed gevoel over. "Sinds bekend is dat Commit bij Pink Roccade terechtkomt, praten we met Campina ook over strategische ict-zaken, zoals ’tracking en tracing’ en ketenmanagement. We moeten ons wel zien te bewijzen om voorkeursleverancier te blijven. Dat betekent marktconform opereren, anders kiest Campina voor andere ict-spelers."
Hij is benieuwd hoe de zuivelbranche zal reageren op de overname, niet alleen omdat veel bedrijven nog over eigen ict-afdelingen beschikken, maar ook omdat Pink Roccade heeft aangekondigd in dit segment marktleider te willen worden en investeringen in ict-oplossingen niet uit de weg te zullen gaan. "Maar sommige zaken liggen gevoelig. Neem Fcdf, dat wil vooralsnog niet met ons in zee gaan. Het beschouwt ons toch als verlengstuk van grote concurrent Campina."
Commit en Lavecom
Commit draait dit jaar een winstgevende omzet van circa 58 miljoen. Er werken bijna 190 vaste medewerkers. Het bedrijf zal opgaan in de divisie industrie, marktsector Agro & Food van Pink Roccade. Het zal een nieuwe werkmaatschappij vormen, waarin Lavecom Automation geïntegreerd wordt. Pink Roccade kondigde vorige maand de overname aan van dit adviesbureau voor ict-oplossingen op het vlak van voedselveiligheid. Er werken 25 bedrijfsconsultants.