Minister Jorritsma van Economische Zaken riep een aantal maanden geleden dat ‘kansloze’ academici zoals historici en biologen zich maar moesten omscholen tot IT’ers. Zij wist toen kennelijk niet van het bestaan af van de postdoctorale opleiding Historische Informatieverwerking. De jaarlijks zestien afstuderende studenten vinden doorgaans binnen een maand een baan.
Oorspronkelijk mochten alleen historici zich inschrijven, maar de doelgroep is de laatste jaren verbreed met aanverwante studies als archeologie, kunstgeschiedenis en culturele antropologie. De opleiding is bedoeld als bijscholing, niet als omscholing, stelt projectleider Marcel Ras nadrukkelijk. "We houden een link met de studie Geschiedenis. We werken met historisch bronmateriaal."
Affiniteit
Het postdoctorale programma startte voor het eerst in 1991. Twee docenten van de vakgroep Geschiedenis van de Universiteit Leiden – Peter Doorn en wijlen Herman Diederiks – wilden de talrijke afgestudeerde doch werkloze historici een beter perspectief bieden op de arbeidsmarkt door ze met computers te leren omgaan. Ze kregen steun van het Europees Sociaal Fonds (ESF), dat inmiddels 45 procent van de kosten dekt. De faculteit Letteren van de Universiteit Leiden en het Nederlands Instituut voor Wetenschappelijke Informatiediensten (Niwi) delen de overige kosten.
 |
| Een hoog percentage deelnemers vindt tot nu toe werk in onderzoek, zo blijkt uit een interne rapportage. |
De beginjaren stonden in het teken van de historische informatieverwerking via de PC. Vooral de statistische analyses voerden de boventoon. De laatste drie jaar is er een kentering zichtbaar. Het draait in de opleiding steeds meer om multimedia en webdesign, vertelt Ras. "Daarmee sluit de opleiding goed aan bij de huidige politieke discussies over de digitalisering van het cultureel erfgoed. Er bestaat behoefte aan academici die zowel affiniteit met cultuur als kennis van ICT hebben. Zij zijn in staat om een informatiebeleid op poten te zetten."
Scouten
Historische Informatieverwerking is een eenjarige voltijdsopleiding en kan met behoud van uitkering worden gevolgd. Vanaf januari keren de deelnemers voor vier maanden terug in de schoolbankjes: de onderwerpen variëren van Windows 95, beeldverwerking en Internet tot aan programmeren en het bouwen van een website. Van mei tot september werken de studenten per paar aan een project, waarbij ze een historische bron, zoals een volkstelling, een reisverslag of een kiezerslijst, digitaliseren en in een database ontsluiten. De periode oktober-december staat in het teken van een externe stage, waarbij een digitaliseringsplan moet worden opgezet.
Het overgrote deel van de deelnemers vindt na de cursus binnen een maand een baan. De opleiding is nog niet gescout door IT-bedrijven die om medewerkers verlegen zitten. Alleen Cap Gemini is een keer langs geweest. Volgens Ras heeft dit te maken met de onbekendheid van de cursus buiten de universitaire wereld. "Maar het heeft ook te maken met het soort cursisten. Het zijn mensen die liever aan de kant van de universiteit, het cultureel erfgoed of de overheid actief zijn dan in het bedrijfsleven."
Projecten
Ras geeft een paar voorbeelden van succesvolle, net afgeronde projecten, die via webpagina’s op het intranet van de faculteit raadpleegbaar zijn. Een ervan heeft betrekking op de iconografie van de leescultuur in de negentiende eeuw. De betrokken studenten zamelden afbeeldingen in van lezende mensen, zoals een lezende vrouw op een sofa met een kat op schoot, of een groep lezers. Zij putten uit de verzameling van het Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie, scanden de plaatjes met Photoshop en maakten een database met Filemaker Pro. In een ander project zijn de netwerken van de Leidse elite rond 1900 in kaart gebracht. Door alle verenigingsboekjes uit die tijd te onderzoeken en de bestuurslagen in een database op te slaan, kregen de projectmedewerkers zicht op allerlei machtsstructuren.
Bij een derde project bouwden twee cursisten in korte tijd een database vol met afbeeldingen uit het Prentenkabinet in Leiden. Gebruikers kunnen uit die beelden een selectie maken en via trefwoorden op zoek gaan naar detailovereenkomsten tussen schilderijen. Ras noemt dit project vooral in technische zin hoogstaand. "Hier is in korte tijd een databank opgezet, waarbij de makers zich vertrouwd hebben gemaakt met JavaScript, Dynamic Html en Perl."
Jubileum
Historische Informatieverwerking viert volgend jaar zijn tienjarig jubileum. Zo lang er bij Letteren en Sociale wetenschappen niet soortgelijke opleidingen worden aangeboden, ziet Ras de toekomst na 2000 zonnig tegemoet. Hij maakt zich alleen zorgen over de jaarlijkse, steeds opnieuw aan te vragen subsidie van het ESF. "Dat is een stimuleringsprogramma voor werkzoekenden. De positie van academici is de laatste jaren echter stukken beter geworden, wat in extremere mate ook geldt voor IT’ers. Mocht de steun van het ESF wegvallen, dan zullen we de opleiding in het reguliere universitaire onderwijs trachten onder te brengen."
