Banensites bieden bezoekers de mogelijkheid van loopbaanadvies. Supersnel, efficiënt en in hapklare brokken. Nuttig? ‘Je krijgt een snelle opknapbeurt, maar je weet dat een grondige inspectie beter is.’
‘Hoe vertel ik mijn collega dat ik misselijk word van de geur die hij verspreidt?’ ‘Mijn baas vraagt 480 gulden per uur voor mij, ben ik dan met zevenduizend gulden per maand een melkkoe voor hem?’ ‘Ik ben de weg kwijt, hoe raak ik weer op het juiste carrièrepad?’ ‘Hoe maak ik de overstap van het onderwijs naar het bedrijfsleven?’
Dit is een kleine bloemlezing van vragen die leven bij de internetgeneratie. Ze zijn te lezen op diverse banensites. Bezoekers dienen elkaar van advies op een forum (zoals bij Jobnews), of ze stellen vragen aan professionele loopbaanadviseurs De hulp van deze cyberconsulenten kan gratis opgeroepen worden op de banensites Newmonday, Monsterboard en Carp.
Er worden ‘grote’ vragen gesteld, over carrières die fout lopen, en er worden kleine praktische problemen aan de orde gesteld. Bijvoorbeeld over zwangerschapsverlof of een ruimte om te kolven op het werk. Els Ackerman, loopbaanadviseur bij Newmonday, haalt voor geen enkele vraag haar neus op. Zij kreeg bijvoorbeeld de kwestie van de stinkende collega voorgelegd. "Alles wat met werk te maken heeft, mogen ze me vragen", vindt ze. "Een medewerker die niet lekker ruikt is een werkplekprobleem. In de cursussen die ik vroeger gaf, kwamen lagere leidinggevenden ook met dit soort vragen." Ackerman adviseerde om van kamer te ruilen, de chef erbij te betrekken, of ‘klassieke’ feedback te geven: "Ik kan niet goed tegen bepaalde geuren en ik merk dat ik ’s avonds ziek naar huis ga. Dat kan toch niet de bedoeling zijn."
Ackerman, ruim dertig jaar in het vak, beantwoordt sinds twee jaar vragen van ‘onzichtbare cliënten’, zoals ze het zelf noemt. Ze krijgt zo’n vijftien tot dertig vragen per week. Hoe moet ze die vragen inschatten? Ze weet immers niets van de vragenstellers. "Je mist inderdaad de non-verbale communicatie, en vaak ook gegevens over het niveau van opleiding – al zijn de bezoekers van Newmonday meestal hoog opgeleid. Ik moet dus al mijn kennis aanwenden om een antwoord te geven dat hout snijdt. De kunst is om achter de werkelijke vraag te komen." Ackerman zoekt daar naarstig naar, wat resulteert in veel wedervragen. Iemand die twijfelt of hij wel genoeg verdient, houdt ze voor: ‘waarom wil je dat eigenlijk weten? Ik hoor niets over plezier in je werk.’ Het wordt haar niet altijd in dank afgenomen. Een bezoeker van de site: ‘Els, kom to the point! Die jongen heeft een concrete vraag!’
Jack van Minden hanteert een andere tactiek: "Ik probeer zo concreet mogelijk te blijven." Van Minden, bekend van boeken over onder meer psychologische tests en salarisonderhandelingen, beantwoordt vragen voor Monsterboard. Soms vermoedt hij dat er iets anders speelt dan de vraag die wordt gesteld. "Bij een berichtje als: ‘Ik zit barstensvol talent, maar niemand ziet dat’, denk ik: zo iemand heeft misschien weinig zelfkennis. Moet ik dat dan opschrijven? Dat heeft weinig zin. Ik maak het liever concreter: schrijf op wat je talenten zijn, en waar vergelijk je ze mee? Je oma kan wel zeggen dat je zo mooi piano speelt, maar wat vindt je buurman?"
Feit blijft dat een adviseur rekening heeft te houden met de beperkingen van het medium. Elektronisch advies, zegt Van Minden, kun je vergelijken met de wegenwacht die je helpt als je met panne langs de snelweg staat. "Je krijgt een snelle opknapbeurt en dan kun je weer verder, terwijl je weet dat een grondige inspectie beter is." Onder grondige inspectie verstaat hij dan een loopbaanadvies van een hele dag, zoals hij dat in zijn praktijk aanbiedt. Ook Ackerman ziet haar internetadvieswerk anders dan haar reguliere praktijk: "Daar ga je met elkaar een heel proces in. Bij een elektronisch consult blijft meestal bij één keer."
Net als Ackerman mist Van Minden de non-verbale communicatie – "Het liefst zie en ruik ik iemand. Ook zweetplekken vertellen je iets" – maar hij vindt dat mensen op het forum van Monsterboard goed een probleem kunnen schetsen. "Iemand die zegt: na een eerste sollicitatiegesprek gaat het altijd fout, dan kan ik een paar suggesties aan de hand doen. Hoe zit het met oogcontact, kleding, heb je misschien andere normen en waarden dan de bedrijven waar je wilt werken? Maar er zijn zoveel mogelijkheden. Ik pretendeer niet dat ik met ijzersterke adviezen kom op internet." Ook Ackerman erkent: "Ik kan er soms helemaal naast zitten. Maar niemand gaat dood van mijn adviezen, ze mogen best boos worden." Een enkele keer gebeurt dat ook. Ackerman laconiek: "Dat kan je overkomen als adviseur."
Zelf keuzes maken
Om al te veel herhalingen van zetten in de vragenrubrieken te voorkomen, heeft Newmonday een archief, net als Carp. Van Minden vindt dat mensen die worstelen met salarisvragen daar maar een boekje over moeten lezen. Ackerman ontvangt regelmatig vragen over burnout. Ankie van Geuns, carrièrecoach van Carp, krijgt veel vragen over de work-life balans, vooral van vrouwen. "Ze willen weten hoe ze alles voor elkaar kunnen krijgen. Dan zeg ik: dat kan dus niet, je moet keuzes maken." Van Geuns probeert "mee te denken met de mensen, ik raad ze aan om zichzelf vragen te stellen. Wat en wie vind je belangrijk in je leven? Als je over tien jaar terugkijkt op je leven, wat vind je dan belangrijk?" Van Geuns zit tien jaar in het adviesvak en is sinds kort directeur van de Nederlandse vestiging van het internationaal opererende adviesbureau DBM. Ze krijgt veel post van mensen die een coach zoeken. Van Geuns: "Dan doe ik ze vragen aan de hand om te bepalen welke coach geschikt is voor hen."
Alledrie de adviseurs vinden het leuk om online te adviseren. Ackerman houdt van schrijven. Ze probeert van haar antwoorden column-achtige stukjes te maken. "In combinatie met mijn reguliere praktijk van mensen begeleiden is dit een extra dimensie." Van Minden: "Ik vind het leuk om in het voorfront van de ontwikkelingen mee te doen. Met de benen in de modder, als het ware." Voor Van Geuns is het ‘een nieuwe manier van werken’. Waarbij ze aantekent dat het niet te veel tijd moet kosten. De e-mails die ze krijgt, acht tot tien per week, beantwoordt ze aan het eind van een werkdag. Aan Carp rekent ze ‘een heel kleine fee’. "Belangrijker dan het geld is het promoten van onze naam, omdat we nog niet zo lang bezig zijn in Nederland." Ackerman werkt haar post af tussen de bedrijven door, bijvoorbeeld ‘als een cliënt belt dat hij in de file staat en wat later komt’; Van Minden reserveert er liever een ochtend voor: ‘dan kruip ik achter de computer en doe er een flink aantal’. Ze houden er geen van drieën klanten voor de dagelijkse praktijk aan over.
Röntgenfoto
De adviseurs zijn de eersten om te erkennen dat online advies zijn beperkingen heeft. Sommige traditionele adviseurs vinden het raar dat ze er überhaupt aan doen. Toen Ackerman ruim een jaar geleden in een vakblad schreef over haar cyberwerk, waren er collega’s die dachten dat ze een grapje maakte. Paul Simonis, loopbaanadviseur met een praktijk in Helmond, heeft ook zo zijn bedenkingen. De advies- en begeleidingstrajecten die hij aanbiedt beslaan meestal tien tot vijftien sessies. Een intake-gesprek, een persoonlijk profielanalyse, en daarna in overleg vaststellen welk traject het beste past (bijvoorbeeld loopbaanbegeleiding of outplacement), en dan dat traject uitvoeren. "Werken zonder visueel en auditief contact, het lijkt me erg moeilijk. Wij maken hier als het ware een röntgenfoto van onze cliënten", zegt hij. "Aan een onzeker iemand kan ik vragen om zijn hele week in kaart te brengen. Die heeft systeem en rust nodig in zijn leven. Dan pas kun je verder kijken. Dat gaat niet elektronisch." Vragen over salaris en andere prozaïsche onderwerpen krijgt hij ook wel van zijn cliënten, maar dat zijn voor Simonis ‘zaken van de tweede orde’. Voor de vuist weg reageren op vragen, zoals de cyberadviseurs doen, ligt hem niet. "Dan kun je niet meer bieden dan algemeenheden. Dat kost mij tijd, en het is de vraag of een ander er wat mee doet. Een inspanning die geen zin heeft is toch een waste of time and money. Mensen kunnen altijd bij me langskomen voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek."
Ook Roeland Doornbosch van BMC adviseurs voor loopbaanmanagement, zou het persoonlijk contact missen. "Non-verbale communicatie is heel belangrijk. Mensen kunnen wel van alles vertellen. Als zo iemand tegenover je zit, kun je direct vragen of iets wel klopt." De trajecten van BMC omvatten minimaal vijf gesprekken. Ook cliënten van Doornbosch komen met praktische vragen. "Meestal aan het eind van het traject, over het meenemen van een pensioen of zo. Daar adviseren we ook wel over, maar concrete vragen beschouwen wij niet als loopbaanadvies. Misschien is carrièrevragen dan een beter woord." Doornbosch denkt wel dat internet in de toekomst van nut kan zijn. "Cliënten kunnen tests downloaden en die thuis maken." Ook Ger Vosseberg, directeur van de Amsterdamse vestiging van Van Ede & Partners, ziet wel mogelijkheden voor een meer digitale praktijkvoering. Als aanvulling, net als de telefoon en de fax. "We schrijven per slot van rekening ook niet meer met een ganzenveer." Maar voor ‘het hart’ van zijn werk blijft intensief persoonlijk contact geboden, vindt ook hij.
Aan de telefoon
En hoe staat Simonis tegenover bijvoorbeeld webcams? "Als iemand een hele gerichte, duidelijke vraag heeft, dan kun je zo’n webcam natuurlijk gebruiken." Van Minden ziet een groeiende rol voor de digitale camera. "Ik heb te maken met Nederlanders in het buitenland. Je kunt tegen iemand die in Hong Kong zit niet zeggen: kom maar over voor een consult. Dan kan een webcam helpen." Voorwaarde is wel dat de techniek verbetert. De paar keer dat Van Minden ermee experimenteerde, viel het geluid weg. Maar voor hem staat als een paal boven water dat ‘in grote landen, waar afstanden een rol spelen, de pre-selectie van sollicitanten zo sneller en goedkoper kan verlopen.’ Telefonisch coachen en adviseren gebeurt ook al, weet hij, maar daar heeft hij het niet zo op. "Je moet maar afwachten of je betaald krijgt. Wist u dat vijftien procent van alle telefoonrekeningen in Nederland niet betaald wordt?"
Ankie van Geuns heeft daar een oplossing voor. Zij laat zich vooraf betalen voor een aantal telefonische coachingsessies. "In Amerika krijgen medewerkers van hun baas een aantal uren dat ze per jaar aan een telefonische coach mogen besteden. Laser coaching noemen ze het. Het is er een hele industrie. Het schijnt net zo effectief te zijn als face to face contact. De Universiteit van Amsterdam heeft er ooit onderzoek naar gedaan. Bij niet al te grote gedragsproblemen bleken online en telefonische hulpverlening net zo effectief te zijn als persoonlijk contact." Een coach opereert dan directiever, heeft ze gemerkt, want je hebt maar twintig minuten per keer. Online is in de VS al heel normaal, weet Van Geuns door haar contacten met de vestigingen van DBM. "The Wall Street Journal heeft een heel forum waaraan je vragen kunt stellen. Daar zit een heel consultancybureau achter. Je betaalt dan voor hun advies. Bartering heet dat." Gaat online advies in Nederland net zo’n hoge vlucht nemen? "Jaaah, ik zie grote mogelijkheden hier. Als je ziet hoe de teenagers van nu zitten te chatten!" Ook de dertigers zit het ‘in het bloed’, aldus Van Geuns. Maar de veertigplussers, dat is een groep die er niet goed mee uit de voeten kan. Die moet een beetje gepamperd worden. "Die mensen zijn opgegroeid met het idee van de baan voor het leven." Zij hebben meer tijd en persoonlijke aandacht nodig. Face to face advies zal dus wel blijven bestaan, ook al omdat sommige vragen gewoon persoonlijke gesprekken vereisen. Dat beamen Van Minden en Ackerman. Ackerman: "Ik zou niet alleen maar een online adviespraktijk willen hebben. Liever zet ik mensen aan het denken dan dat ik pasklare antwoorden geef. Dit online advies is een hulpmiddel om mensen verder op weg te helpen." Van Minden: "Als het iemand echt wat waard is om iets aan zijn loopbaan te doen, als hij er echt tijd en geld in wil steken, dan kan hij altijd hier komen voor een consult."
Service
Eerst waren het eenvoudige vacaturebanken, toen werden het carrièresites, en nu tooit een aantal zich met de weidse naam ‘carrièremanagementsite’: een platform om ‘gebruikers zoveel mogelijk te helpen bij hun keuzes op het gebied van werk’ (hoofdredacteur Claudia Bellini van Newmonday); ‘Een plek waar je je loopbaan zou moeten kunnen vormgeven’ (marketingmanager Sidney Mock van Monsterboard). En loopbaanadvies hoort daarbij. Carp stelt daarentegen niet werk centraal, maar de combinatie met het privé-leven.
Met het aantrekken van een loopbaanadviseur en deskundigen op ander gebied (financieel, juridisch), willen diverse banensites hun bezoekers meer service bieden.
www.newmonday.com
Loopbaanadviseur: Els Ackerman.
Pageviews per maand: 25.000.
Hele site: 4,3 miljoen pageviews.
Registratie voor het stellen van een vraag is niet nodig. Vragenstellers mailen direct naar Els Ackerman. Ze beantwoordt de vragen persoonlijk binnen twee dagen. Elke week kiest ze een nieuwe ‘vraag van de week’, die ze uitgebreid behandelt op de site. Bezoekers kunnen reageren op haar advies. Alle ‘vragen van de week’ zijn gearchiveerd in diverse rubrieken.
http://www.newmonday.com
www.monsterboard.nl
loopbaanadviseur: Jack van Minden.
Tot nu toe 1360 geplaatste berichten in het forum.
Hele site: 4,5 miljoen pageviews per maand.
Aanmaken van een ‘monsteraccount’ is nodig voor het posten van een vraag. Opgeven van een nickname is mogelijk. De vraag verschijnt automatisch op het forum. Bezoekers kunnen reageren. Van Minden reageert binnen twee tot zeven dagen, zijn antwoorden zijn bondig. Geen archief. Berichten worden regelmatig ververst. Ook adviseurs voor managementvragen en arbeidsrecht.
http://www.monsterboard.nl
www.carp.nl
Loopbaanadviseur: Ankie van Geuns.
Pageviews: 3750 per maand voor de rubriek Questions & Answers, waar Carrière Coach onderdeel van is.
Hele site: 250.000 pageviews per maand.
Bezoekers mailen direct naar Ankie van Geuns. Vragen komen niet op de site. Geuns beantwoordt binnen drie tot vier dagen. Van Geuns heeft een rubriek die elke week algemene tips geeft over een thema. Vast onderdeel: de gouden tip. Eerdere rubrieken zijn te consulteren in het archief.
http://www.carp.nl