Asml had voor volgend jaar op een snel marktherstel gerekend, maar die hoop lijkt ijdel. Toch hoeft de Veldhovense chipmachinefabrikant niet te wanhopen; de eigen kas is goed gevuld, de ontwikkelde technologie state of the art en de marktpositie ijzersterk. Eigenlijk kan alleen het Japanse Nikon Asml in de wielen rijden. Vandaar dat beide concerns het nogal druk hebben met het elkaar juridisch vliegen afvangen.
|
Inmiddels, bijna vijf maanden later, lijkt die goede tijding enigszins voorbarig. De chipmarkt heeft de stabiele weg omhoog nog lang niet teruggevonden. Volgens de laatste prognoses zou die structurele opleving wel eens minimaal een jaar op zich kunnen laten wachten. Dat uitstel is terug te vinden in de verkoop- en orderportefeuille van Asml, die eerder stabiliseert dan groeit. Over de laatste zes maanden van dit jaar verwacht Dunn zo’n honderd lithografiesystemen te verkopen, ongeveer hetzelfde aantal als over dezelfde periode vorig jaar. De in juli uitgesproken constatering dat de orderportefeuille was gegroeid met 40 procent is inmiddels weer fors naar beneden bijgesteld.
Eind september nam Dunn daarom vast iets van zijn eerdere optimisme terug. Hij bleef benadrukken dat zijn bedrijf voldoende klanten heeft die zich alvast voorbereiden op een opleving van de vraag, maar deelde tegelijkertijd mee dat Asml geconfronteerd wordt met klanten die orders annuleren, aanpassen of uitstellen. "Onze markt vertoont een toenemende volatiliteit, en niemand kan precies voorspellen wanneer het herstel intreedt."
Hetzelfde schuitje
De marktonzekerheid waarin Asml verkeert, geldt evenzeer voor de grootste concurrent: Nikon. Over het fiscaal halfjaar lopend tot oktober 2002 verloor de Japanse chipmachinefabrikant 29 miljoen euro. Nikon rekent voor de periode tot april 2003 inmiddels op minimaal resultaat, rond break even. Ook hier is het eerder geventileerde optimisme in de ijskast gezet.
Nikon en Asml zitten in hetzelfde schuitje. Beide zijn hoog technologische bedrijven met een brede marktbasis. Na opleving van de chipmarkt profiteren ze direct van de toenemende vraag; veel andere spelers zijn er immers niet. Het betekent echter ook dat ze beide door hun vergaande specialisatie en fixatie op één marktsegment erg kwetsbaar zijn voor de ontwikkelingen in de chipmarkt.
Het juridisch gevecht over patentkwesties dat op dit moment in Amerika en Azië plaatsheeft tussen Asml en Nikon geeft aan hoezeer beide concerns zich bewust zijn van hun kemphaanpositie. Ze bestrijden elkaar op hun belangrijkste troef: de vooruitstrevende technologie die zo bepalend is voor de chipmachines die voor miljoenen euro’s per stuk over de toonbank gaan.
Het is een strijd die voor de gemiddelde leek, zelfs voor iemand met een gedegen ict-achtergrond, vrijwel onnavolgbaar is. Volgens berekeningen van analisten zullen de concurrenten er weinig directe schade van ondervinden, laat staan veel geld aan overhouden. Uiteindelijk draait het dan ook om iets essentiëlers: het imago en de gunstigste marktpositie. Wie heeft de beste papieren bij marktleiders als Intel?
Constante innovatiedrang
Voor Asml lijken de vooruitzichten, ondanks de kwakkelende marktomstandigheden, niet slecht. Ten eerste heeft het de interne financiën redelijk op orde. Het eigen vermogen bedraagt op dit moment meer dan 42 procent van het balanstotaal, tegen 34 procent eind 2001. Het concern kan dus wel een stootje hebben. Het heeft zich bovendien via de overname van SVG (Silicon Valley Group) ongeveer ruim een jaar geleden in de kijker gespeeld van vrijwel alle grote afnemers, inclusief Intel. Dat de laatste eerder dit jaar zijn beklag deed over de vertraging in de aflevering van chipmachines lijkt inmiddels in de vergetelheid geraakt.
Belangrijkste plus voor Asml is zijn constante innovatiedrang, of het nu slecht of goed gaat met de chipmarkt. Het lijkt er in alle vezels van overtuigd dat daarin de sleutel ligt voor (toekomstig) succes. De laatste kroon op het werk is het Twinscan AT:1200B Step & Scan Systeem, dat medio 2003 op de markt verschijnt. Voordelen van het systeem zijn onder meer dat het geavanceerde chips met transistorlijnen van 80 nanometer kan produceren, dat het meerdere 300-millimeter chipplakken (wafers) tegelijkertijd kan maken, en dat het daardoor meer chips tegen lagere kosten kan fabriceren.
Asml claimt daarmee een voorsprong op zijn directe concurrent Nikon. Dat is belangrijk, want volgens Dunn zullen chipfabrikanten de komende jaren 2,5 miljard dollar investeren in 300-millimetertechnologie. Tenminste, áls ze gaan investeren, want voorlopig houden ze de hand nog op de knip.
Marten Dijkstra
