Portable document format ofwel pdf bestaat tien jaar. De eerste versie van pdf en de bijbehorende lees of schrijfprogramma’s Acrobat van Adobe dateren van 15 juni 1993.
|
Softwarebedrijf Adobe zegt dat nu wel, maar het klopt niet. Volgens Adobe-oprichter en pdf-bedenker John Warnock is pdf al twaalf jaar oud. Een controverse of interne twist is het niet; Warnock telt gewoon de twee jaar mee die hij aan pdf werkte maar toen het nog Camelot – of Carousel – heette. Camelot is de naam van het eerste document dat Acrobat en de marktstrategie bespreekt. Warnock schreef het in 1991.
Ook dat jaartal is echter arbitrair. Het idee dat leidt tot Camelot krijgt Warnock zeven jaar eerder, in 1984. Apple staat dan op het punt de Laserwriter uit te brengen. Het zal een van de eerste succesvolle laserprinters blijken, onder meer dankzij Warnock.
Versnelde postscript
In een interview met pdf-fansite Planetpdf zegt hij in 2001: "Met de hand programmeerde ik een belastingformulier, in Postscript." Deze taal, lijkend op de programmeertaal Forth, werd ontwikkeld na 1976, rondom een interpreter bedoeld voor het ontsluiten van een database vol drie-dimensionaal beeldmateriaal.
"Dat belastingformulier is een moeilijk document om te programmeren. Mijn programma zat daarom vol met subroutines en toepassingen om het op de juiste manier af te beelden. Op hun oorspronkelijke Laserwriter duurde het twee minuten en 45 seconden." Veel te lang, vond Steve Jobs, de oprichter van Apple.
Warnock verkorte vervolgens de Postscript-routines: het printen van het belastingformulier duurde daarna nog maar 22 seconden. Dat idee, het inperken en versnellen van Postcript, liet Warnock vervolgens tot 1991 op de plank liggen. De populariteit van Postscript was rond dat jaar aanzienlijk, en ook het aantal computernetwerken begon interessant te worden. Pas toen werkte hij het idee uit 1984 uit tot het document Camelot.
Op een bijeenkomst voor uitgevers demonstreerde hij in 1991 de eerste werkende versie. Het projectteam achter die demo-versie droeg als codenaam Carousel. "We hadden vier alternatieve namen", zegt Sarah Rosenbaum op dezelfde fansite Planetpdf. Ze is een van de allereerste medewerkers van Carousel. "De naam moest de ongelovelijke mogelijkheden goed overbrengen en tegelijkertijd over de hele wereld dezelfde betekenis hebben." Colin van Oosterhout, pdf-deskundige bij Adobe in Amsterdam, heeft een andere verklaring: "Een carrousel kan gewoon alle kanten op."
It-bedenksel
Nu komt een steeds groter deel van de omzet van Adobe voort uit Acrobat. (cijfers volgen) Van Oosterhout: "Vroeger kenden ze ons als het bedrijf van Photoshop. Men associeert ons nu met pdf."
Zo niet in het begin. Het liep voor geen meter, de eerste maanden. Voor de ‘Acrobat Reader’, waarmee pdf-bestanden gelezen konden worden, moesten gebruikers vijftig dollar neerleggen. Van Oosterhout: "Dat sloeg totaal niet aan." Pas toen de reader gratis werd, begon het gebruik van pdf als bestandsformaat toe te nemen. Geld verdient Adobe sindsdien aan alle applicatieprogramma’s die gegevens bewerken en opslaan in het pdf-formaat en getooid zijn met de naam Acrobat.
De versienummering van pdf en Acrobat zijn nauw met elkaar verweven, een typisch it-bedenksel. Bij pdf 1.0 hoort Acrobat 1.0. Bij pdf versie 1.2 hoort Acrobat 3.0, want 1 plus 2 is 3. Acrobat 6, de komende versie, wordt straks begeleid door pdf-versie 1.5.
Bij Acrobat 3.0 beginnen de reader en de editors pas echt vorm te krijgen, vertelt Van Oosterhout en breken pdf en Acrobat echt door. "Tot die tijd concentreerden we ons op het bestandsformaat, pdf zelf." De grafische industrie ziet er de voordelen al wat langer van in, maar nu omarmen ook andere bedrijven het. Ze zijn op zoek naar een manier om methoden om vormgegeven data met illustraties en al te distribueren over de verschillende platformen. Ze willen hun elektronische documenten op slot zetten en de echtheid ervan kunnen garanderen. "Die features zijn we er vanaf die tijd in gaan bouwen", aldus Van Oosterhout.
Een iso-standaard is pdf niet, al wordt daar wel voor geijverd door onder meer Adobe. Het promoot ook pdf/X, een subset van pdf-specificaties bedoeld voor drukkerijen. "Pdf/A, een bewerking van pdf voor archivering, en pdf/E, voor technische ontwerpen, zijn de volgende", verwacht Van Oosterhout.
Pdf versus html
Bang voor de strijd met concurrenten zoals hmtl is Van Oosterhout niet. "Print maar eens een html-pagina. Probeer een html-document maar eens te beveiligen. En hoe goed kan je ermee werken zonder internet-verbinding?" Acrobat is bij het algemeen publiek veel bekender dan Tex, Latex of Sgml, concurrenten met elk hun eigen trouwe schare gebruikers, maar zonder bedrijf dat er de voordelen van onder de aandacht brengt en er steeds nieuwe functionaliteit aan toevoegt.
Zo maken de nieuwste versies van Acrobat en pdf het mogelijk een pdf-document te laten fungeren als toegangsluik tot databases, Sap-systemen en hrm-software. Acrobat werkt sinds versie 5 met xml, zodat het koppelingen aankan met andere xml-sprekende applicaties.
Belastingformulier
Adobe zou het een nobel streven vinden als de Nederlandse belastingdienst iets vergelijkbaars ging doen als de zuiderburen. In België kan namelijk de ‘persoonsbelasting’ worden afgehandeld met een pdf-document. "Het duurde jaren voor hier de belastingdiskette, met een compleet nieuwe gebruikersvorm, geaccepteerd werd. Een pdf-document ziet er uiterlijk hetzelfde uit als het vertrouwde papieren document. Het kan helpen met de aangifte, door xml-koppelingen met de achterliggende databases. En wil je het niet online invullen, dan print je het toch gewoon uit? En de burger hoeft er geen geld voor uit te geven, die Reader blijft gratis."< BR>
