De computerindustrie is een van de laatste segmenten van de Westerse samenleving waar de vrouw nog steeds een minderheidsrol speelt. Het overgrote deel van de automatiseerders in de wereld is van het mannelijk geslacht.
Natuurlijk, er zijn genoeg vrouwen in de IT te vinden, maar kijk eens goed naar het werk dat zij verrichten. Zijn dat niet meestal ondersteunende functies als secretaresse en voorlichtster? Zonder nu in te gaan op de diverse discussies over bijvoorbeeld ‘presteren in een mannenwereld’, moet er toch een vooroordeel onderuit gehaald worden. Vrouwen kunnen wel degelijk met techniek omgaan.
Het levende bewijs en lichtend voorbeeld van deze stelling vormt de Amerikaanse Esther Dyson. Een dame, die zich met recht de titel IT-goeroe aan mag meten, hoewel je dat nooit uit haar mond zal horen. Toch krijgt Dyson wel dergelijk titels – toegedicht door de IT-wereld. Enkele loftuitingen: ‘de machtigste vrouw in de computerindustrie’, ‘vrouw met visie’ of ronduit ‘de meest invloedrijke analist van de IT’.
"Esther is altijd geïnteresseerd in het nieuwe, het ‘andere’. Waarom? Gewoon omdat het interessant is", zegt Mitch Kapor, raadslid van de Electronic Frontier Foundation (EFF), een instelling die ondermeer virtuele gemeenschappen bestudeert. Kapor is een oude vriend van Dyson en degene die haar enige jaren geleden het lidmaatschap aanbood voor de directieraad van deze exclusieve organisatie. Velen zouden dit als een grote eer beschouwen, maar de acceptatie van Dyson was juist een eer voor de EFF. "Haar analytische blik bestrijkt al jaren de hele IT-industrie en de opkomende technologieën daarin. Van groupware tot kunstmatige intelligentie en wat al niet meer. Dàt is haar specialiteit; dàt en het ontdekken van mensen die belangrijke ontwikkelingen ontketenen of de wereld op z’n kop kunnen zetten. De PC-industrie vernieuwt zichzelf als we mensen bijeen brengen op een van haar conferenties."
Lovende woorden die EFF-directeur Kapor nuanceert met de verzekering dat "Esther geen stokpaardjes berijdt die in de mode zijn om dan uit te roepen: ‘dit gaat het helemaal maken’. Ze zet vaak meer vraagtekens bij ontwikkelingen dan ze zelf antwoorden heeft." Die vragende manier van analyseren brengt Mitch Kapor en vele andere IT-topmensen juist op ideeën. "Ik verwacht van Esther geen kant-en-klare technologie-evaluaties; zij vindt de juiste mensen, geeft de richting aan, identificeert het gebied waar interessante dingen gebeuren. En dan ga ik met die mensen praten en die ontwikkelingen onderzoeken", bevestigt Kapor. Hij is een van de vele kopstukken in de computerindustrie die zich laten inspireren of zelfs leiden door de bevindingen van Esther Dyson.
Voormalig Oostblok
Al deze invloed is terug te leiden tot een klein bedrijfje in New York dat twee nieuwsbrieven publiceert: Edventure Holdings Incorporated. ‘Release 1.0’ is bedoeld voor de Amerikaanse computerindustrie en ‘Rel-EAST’ bestrijkt technologiemarkten-in-wording in het voormalige Oostblok. Daarnaast organiseert Dysons firma twee jaarlijkse conferenties: het PC-Forum en het East/West High Tech Forum, dat ondernemers en programmeurs uit Oost-Europa in contact brengt met hun gevestigde tegenhangers uit het Westen. Velen beschouwen die laatstgenoemde IT-bijeenkomst als nutteloos, maar Esther Dyson trekt zich weinig aan van commentaar en ‘gezond verstand’. Dyson houdt zich juist bezig met activiteiten die door Amerikanen worden omschreven als ‘offbeat’; anders dan iedereen gewend is.
Zo vertelt ze de deelnemers aan het PC-Forum: "Het doel van deze conferentie is het veranderen van gedachten. Als jullie hier weggaan zonder nieuwe ideeën, dan hebben wij ons werk niet goed gedaan." Op zich barst de IT-industrie van de bijeenkomsten die dit pretenderen, maar de Dyson-variant is anders. Om te beginnen zijn kostuums uit den boze. Hierdoor is het nagenoeg onmogelijk om de beginnende programmeur te onderscheiden van de ervaren software-directeur. Dit leidt ertoe dat iedereen vrijelijk gedachten met elkaar uitwisselt; ook met Dyson zelf. Weinigen beseffen dat de vrouw die blootsvoets rondloopt en met de bezoekers praat, eigenlijk de organisator van het hele evenement is. Dyson valt ook zonder blikken of blozen een topman in de rede die zich bezondigt aan ‘marketing-praat’ met de vraag: ‘Dat is allemaal leuk en aardig, maar wat betekent het nou?’ Vaak blijft het slachtoffer het antwoord
schuldig.
Lisa afkraken
Deze interview-technieken zijn een erfenis van het begin van Dysons carrière. De nu 46-jarige IT-analiste begon haar loopbaan in 1974 als journalist bij het blad Forbes. Daar schreef zij drie jaar lang over ondermeer de elektronica-industrie. Maar na een zelfbetaald correspondentschap in Japan, had ze genoeg van alleen maar schrijven. Dyson wilde iets doen met haar mening. Tegen de tijd dat de PC opkwam, schreef Dyson de Rosen Electronics Letter, een nieuwsbrief van industrie-analist Ben Rosen. Haar oordeel kwam al in opspraak bij het commentaar op de Lisa van Apple Computer. Dyson was volgens Rosen, inmiddels directielid bij Compaq, veel te positief over het troetelproject van Apple-oprichter Steve Jobs. Esther wierp tegen dat dit haar mening was en veranderde geen letter in de nieuwsbrief. Jobs zelf sprak van ‘afkraken’ en reageerde fel: "Het probleem met jou, Esther, is dat je geen passie hebt voor deze industrie; jij hebt echt een vriendje nodig."
Deze en vele andere reacties hebben Dyson niet in het minst belemmerd. Haar zoektocht naar nieuwe en vooral andere richtingen gaat nog steeds door. Dat doet ze vanuit vele invalshoeken. Naast haar zetel in de directieraad van de EFF vervult ze ook functies bij ondermeer het Santa Fe Institute, een denktank in Nieuw Mexico die zich wijdt aan de ontwikkeling van complexe systemen. Het werk van deze organisatie wordt wel omschreven als ‘rand-wetenschap’, vanwege de onorthodoxe aard van het onderzoek. Een duidelijk voorbeeld hiervan gaf bioloog Tom Ray van dat instituut in zijn toespraak op het PC-Forum. Zijn onderwerpen: genetische algoritmen en het laten groeien van kunstmatig intelligente stukjes software. Iets banaals als de wereldverovering van een besturingssysteem van een zekere softwareproducent uit Redmond komt geheel niet aan de orde.
Toch worden er niet alleen revolutionaire en diepzinnige presentaties gegeven op Dysons IT-smeltkroezen. John Barlow, mede-oprichter van de EFF, herinnert zich een toespraak van enkele jaren geleden die ‘zo slecht was, dat het fantastisch was’. "Die spreker had wel goede ideeën, maar kon ze totaal niet overbrengen. Er waren zelfs mensen in de zaal die eten naar hem wierpen." Maar Dyson is er juist op uit om het publiek tot een reactie aan te zetten, om mensen te laten denken. "Dat is een waardevolle dienst voor de verrijking van de algehele ecologie van deze industrie", verklaart Daphne Kis, werknemer bij Edventure.
Dergelijke abstracte denkbeelden over de IT-wereld lijken het keurmerk van Dyson en de haren. Het gaat hier echt om de gedachtewereld van mensen, niet om productpromotie en marktsegmenten. Dit blijkt ook weer uit de jongste vrucht van Dysons activiteiten; het boek ‘Release 2.0’. Dit ‘ontwerp voor het leven in het digitale tijdperk’, zoals de ondertitel luidt, belicht nieuwe sociale, ethische en juridische problemen waar de mens de komende jaren mee te maken krijgt. Het belangrijkste voor Dyson is echter de boodschap die zij haar publiek op het hart wil drukken. Elk mens moet zijn eigen doordachte beslissingen nemen en daar de verantwoordelijkheid voor dragen.