Ict is verweven in onze maatschappij, maar informatica staat nog apart van disciplines als economie. Terwijl de een veel nut kan hebben voor de ander. Prof. dr. Krzysztof Apt is een van de drie hoogleraren die mechanismen voor collectieve besluitvorming onderzoeken, in gedistribueerde omgevingen.
Wat houdt het project in?
"Het onderzoeksproject Distributed Implementations of Adaptive Collective Decision Making is een kruisbestuiving van informatica en economie, waarin speltheorie een cruciale rol speelt. Er zijn diverse problemen die we daarmee kunnen aanpakken, voor beide disciplines. Economen werken voornamelijk met beperkte modellen, hebben een geringe kennis van algoritmes, en drukken alles uit in geld. Dat laatste is meestal hun basisaanname, maar dat werkt niet altijd. Het draait bij de prijsstelling van middelen ook om de betrouwbaarheid van partijen of onderdelen. Bijvoorbeeld bij een e-veiling; daar is reputatie een belangrijke factor."
"Beslissingen worden genomen door de agents, die worden gekarakteriseerd door hun rationeel gedrag, reputatie en betrouwbaarheid. Die factoren zijn niet zeker. Daarbij moet je ook rekening houden met de mogelijkheid van liegen. Economen noemen dat: zich strategisch gedragen. Wij kijken onder andere naar ‘veilingen' in gecompliceerde omgevingen, waar niet één item wordt aangeboden, maar ook combinaties waarvan de waarde groter is dan van de losse items (zogenaamde combinatorische veilingen). Wat het nog complexer maakt, is dat niemand de baas is."
"Het gaat dus om meerdere partijen die samen een ‘netwerk' vormen. Denk bijvoorbeeld aan bedrijven die samen willen beslissen of het nuttig is een brug te bouwen. In economische theorieën wordt dit opgelost door een onafhankelijke centrale instantie; de wetgevende overheid die eisen en aansprakelijkheid oplegt, voor de betrokken partijen in dit voorbeeld. Nu proberen wij die ‘regels' te mappen op chaotische, gedistribueerde omgevingen in afwezigheid van beslissende organen."
Hoeveel draagt de nu verstrekte subsidie bij?
"Best veel. We hebben nu drie postdocs en 1 parttime wetenschappelijke programmeur. Wij zijn nu bezig met een gedistribueerde implementie in Java. De programmeur en een postdoc bouwen een gedistribueerde omgeving, die we gaan gebruiken voor specifieke toepassingen, zoals combinatorische veilingen en financiëringen van publieke projecten."
Wat is het einddoel?
"Wij spitsen dit onderzoek toe op gedistribueerde problemen, maar er zijn nog vele andere gebieden waar dit toepasbaar is. Dit project richt zich op de vraag hoe gezamenlijke beslissingen te nemen in omgevingen waar partijen zich strategisch mogen gedragen en waar er géén arbiter aanwezig is, én waar de netwerkstructuur kan variëren."
"De projectbenadering nu is vooral vanuit de informatica. Maar veel van wat in economie al gedaan werd, is bruikbaar in informatica, bijvoorbeeld in de problematiek van internet pricing. Er is hier vanuit zowel economie als informatica interesse voor, het is een nieuw gebied. Mijn interesse in economie is ontstaan toen ik in Singapore werkte (2002-2005), maar ik zag toen de link met informatica nog niet."
Hoe praktisch toepasbaar is dit project?
"Dit onderzoek is zeer praktisch toepasbaar. Er loopt al een project waarbij truckers online bieden op opdrachten, met telkens nieuwe veilingen natuurlijk. Dat is een heel concreet voorbeeld van een gedistribueerd systeem met strategisch gedrag van de participanten."
"Een ander voorbeeld is roadpricing, zoals op tolwegen of voor rekeningrijden. Daarbij moet de doorvoer geoptimaliseerd worden versus files en daarvoor heb je adequate algoritmen nodig."
[Beeld: Peter Pakvis]
Wie doet wat?
Prof. dr. Krzysztof Apt is senior onderzoeker bij het CWI (Centrum voor Wiskunde en Informatica) en hoogleraar informatica op de Universiteit van Amsterdam. Sinds enige tijd specialiseert hij zich in speltheorie, waarvan het doel is de interactie te beschrijven tussen ‘spelers' die elk zijn eigen belang nastreeft. Het NWO-onderzoeksproject wordt uitgevoerd door prof. Apt samen met prof. dr. Farhad Arbab en prof. dr. ing. Han La Poutré. De postdocs zijn dr. Arantza Estévez- Fernandéz, dr. Tomas Klos en dr. Helen Ma. Han Noot is de wetenschappelijke programmeur.
Onderzoeksprogramma’s
De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) honoreerde in juli 2006 dertien onderzoeksprojecten op het terrein van informatica. Totaal gaat het om 6,5 miljoen euro. Met het geld gaan 38 onderzoekers aan het werk. De projecten vallen binnen vier informaticaonderzoeksprogramma's van het gebied Exacte Wetenschappen van NWO: GLANCE, VIEW, JACQUARD en BRICKS/FOCUS. Het onderzoeksproject Distributed Implementations of Adaptive Collective Decision Making behoort tot BRICKS/FOCUS. Via dit onderzoeksprogramma wil NWO talentvolle informaticaonderzoekers scouten en opleiden.
Het onderzoeksproject
Het project Distributed Implementations of Adaptive Collective Decision Making slaat een brug tussen informatica (specifiek gedistribueerd programmeren) en economische wetenschappen (specifiek micro-economie). Veel elementen van informatica, zoals optimale algoritmen, omgaan met onvolledige informatie, taakverdeling en afstemming zijn al bekend in de economie. Aan de andere kant zijn bepaalde informatica-inzichten weer te benutten voor nieuwe economische kwesties, zoals besluitvormingsmechanismen in chaotische omgevingen met zelfs ‘onbetrouwbare' participanten.
